Algemene projectomschrijving
Jan Pesman, een van de oprichters en partners van cepezed, is zowel opdrachtgever als architect van Villa Meijendel. De villa staat in de zoom van het bosrijke duingebied van Wassenaar, met aan de overkant van de weg een golfbaan, die juist een ver zicht garandeert. Jan en zijn vrouw Ina wensten zich een uniek huis voor deze unieke plek. In hun geval hield dat in dat het een huis zou worden waar je binnen het gevoel hebt dat je buiten bent. Door de glazen gevels rondom waan je je op de woonverdieping in het bos. Een lichtstraat over bijna de volledige lengte vult de villa met daglicht van boven en laat je het weer en de jaargetijden ten volle beleven.
Het huis is volledig gericht op het beleven van de elementen en de omgeving. Daarbij past een terughoudend, minimalistisch en puur ontwerp. Het heeft een lange, smalle, rechthoekige plattegrond en telt drie bouwlagen, waarvan de onderste laag bijna volledig in het duin is geschoven. Aan de voorzijde bevinden zich hier een garage en hal bij de voordeur.
Van buiten is de gevel volledig van glas, waardoor de villa haast oplost in zijn omgeving. Op de woonlaag en aan de kopse kanten is het glas helder, terwijl aan de lange zijden op de bovenste bouwlaag donker Colorbel-glas (thermisch geharde glas, eenzijdig gecoat met een gekleurd email) gebruikt is, die de omgeving reflecteert en door de zon, bomen en wind een spel met het licht speelt. Boven de juist transparante woonverdieping (de middelste laag) lijkt de donkere bovenverdieping bijna gewichtloos te zweven.
De villa is een typisch cepezed-ontwerp, omdat de uiteindelijke vorm en materialisatie voortkomt uit een idee over ruimtelijkheid en aansluiting met buiten - dat idee is er eerst. Staal is letterlijk en figuurlijk het dragende element in het ontwerp. Het bepaalt het beeld, samen met het glas en het is tegelijkertijd de hoofddraagconstructie. Die constructie is een kit of parts van lichtgewicht, prefab bouwelementen.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
De woning is gemaakt met een staalskelet vanaf de begane grondvloer. De vloeren zijn slimline vloeren, staalprofielen met een prefab betonnen onderschil en prefab betonplaten als dekvloer.
Onderdeel van de fundering (op staal) is het onderliggende betonnen souterrain dat waterdicht en grondkerend moest zijn. Het staalskelet bestaat uit kokerprofielen voor de kolommen en voor de liggers. Alle staalconstructies zijn zichtwerk en de afmetingen zijn dan ook afgestemd op de zichtbare detaillering. Zo zijn de kolommen bijvoorbeeld 140x140 mm en zijn de vloerliggers net zo breed gemaakt, 140 mm breed en 260 mm hoog. In de gevel is een vakwerk gemaakt waarin de profielen juist weer 140 mm hoog zijn, met een breedte van 80 mm.
De constructies zijn extra stijf uitgevoerd om de grote glazen puien mogelijk te maken.
De onderste verdieping is in feite een prefab, betonnen kelderbak. Hier zijn de entree en de garage, techniek en bergruimte. Constructief gezien is de kelderbak de fundering van de woning. Hij rust op het zand. In de breedte bestaat het huis uit twee functionele zones. Van voren gezien bevindt zich rechts een smalle verkeerszone met trappen en de lift. De zone links, die 6m breed is, is bestemd voor diverse functies. Aan de achterzijde reikt de woonkamer over de volle breedte van de villa, met erboven een vide. De achterpui is volledig van glas, met grote schuifpuien.
Constructief bestaat de verkeerszone uit prefab-raamwerken, of -frames, die in het gelid achter elkaar zijn geplaatst. Zij staan met een poot in de gevellijn, op de keerwand van de betonnen kelderbak. De andere poot staat op de vloer van de kelderbak. Beiden voeten zijn stelbaar. De andere delen van de hoofddraagconstructie zijn prefab-staanders en -liggers, die in het werk pasklaar zijn gekoppeld. De scheiding tussen de verkeerszone en de bredere zone met diverse functies is tot aan de woonkamer de middelste draaglijn.
De Slimline-vloerdelen (van 6.00 bij 5.40m en 40 cm dikte) zijn tussen deze draaglijn en de linkergevel geplaatst.
De achtergevel is constructief opgebouwd uit 2 prefab-raamwerken met liggers ertussen. Zo worden 3 traveeën gevormd, waarbij de koppeling buiten de knoop is gelegd, om de momentvastheid te vergroten en een dikke ‘knoop’ te vermijden: het draait in deze villa zowel in constructief als esthetisch opzicht om minimalisme. De ‘blinde’ koppeling bevindt zich nu in de derde travee, in het midden van de ligger.
Schoren (windverbanden) zijn bijna onzichtbaar in gaatje weggewerkt (zie afbeeldingen in pdf), zodat je van de andere kant af kan aanspannen (aan het einde van de trekstang zit schroefdraad).
Opbouw van de zijgevels
De dichte delen van de lange zijgevels bestaan uit een opbouw van Rock-zero isolatiemateriaal en het buitenblad van glazen panelen. Deze zijn opgelegd aan de stalen regels die ook aan de constructie gemonteerd zijn.
loopbruggen en trappen
De loopbruggen en trappen zijn van glas gemaakt op een zeer ranke stalen structuur. Om dit mogelijk te maken zijn per onderdeel speciale profielen samengesteld, geleverd door Wolter Tijdink. De loopbruggen bestaan uit gelaste kokers met een opening voor ledstrips aan de onderzijde en voor de inklemming van de glazen balustrade aan de bovenzijde. Ze rusten op een holle, stalen balk, die aan de hoofddraagconstructie is bevestigd. Op deze manier blijven de glazen oppervlaktes (galerij en traptreden) zo open mogelijk. Dit heeft onder meer als effect dat het daglicht onbelemmerd binnenvalt – van de lichtstraat tot in de onderste ruimte met de entree.
De drie balkons – twee aan de voorkant en een aan de zijkant – zijn op dezelfde manier gemaakt, met als verschil dat zij niet op een holle stalen balk rusten maar op vinnen. De borstweringen zijn van glas en de vloeren van gegalvaniseerd persrooster.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
cepezed hanteerde voor de complete constructie en het inbouwpakket de kit of parts-methodiek. In feite is het een strak ontwerp met staal en glas voor een low-tech-constructie. Zonwering, geveldetaillering, luifels, glazen vloeren en trapconstructies zijn allemaal geïntegreerd in het staal ontworpen. Het staal is niet alleen dragend, het is voorzien van sponningen, openingen en andere geïntegreerde voorzieningen om de bouwkundige details zo strak mogelijk te houden.
Omdat alles in het zicht blijft – ruwbouw is meteen ook afbouw – is bijzondere aandacht besteed aan de knopen en verbindingen, soms bijvoorbeeld door voor een verbinding een gat in de stalen balk te maken.
Dichte en glazen gevelplaten zijn netjes in het stalen frame gepast, net als de holle vloerplaten, waarin installatietechniek is weggewerkt. De korte overspanning in de breedte zorgt voor stevigheid. De gangzone, met de trappen, bestaat uit meerdere prefab-frames van drie bouwlagen, die netjes aan elkaar zijn gelast. Diagonale verbanden verstevigen de frames. Deze constructie blijft zichtbaar en bevindt zich in een open ruimte. Door de gekozen bouwmethode is de behoefte aan ontluchtingsroosters en dergelijke tot een minimum teruggebracht.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
Uitblaas van lucht onder meer verwerkt in de entresolvloer (zie foto en detailtekening). De minutieus ontworpen stalen rand van de vloer bevat een smalle spleet. Daarachter zitten, in de Slimline-vloer, de luchtkanalen en de langgerekte plenum-box.
Bovenin de dubbelhoge woonkamer is de luchtafvoer verwerkt in een verholen rand tussen plafond en achtergevel. Hier zijn ook de bovenste gemotoriseerde zonweringsrolgordijnen weggewerkt. Dergelijke gordijnen bevinden zich boven alle open delen en worden aangestuurd met afstandbediening (domotica).
Afwerking overhangen aan voor en achterzijde
De hele bovenbouw is bekleed en afgewerkt met zwart Colorbel-glas. Dit glas is ook aan de kopse zijden van de luifels gemonteerd.
Bij de luifels zijn de binnenzijden echter bekleed met stalen zetwerk, omdat het gebruik van glas hier te veel ‘moeilijke hoekjes’ zou opleveren. Om de vormgeving zuiver en helder te houden is stalen zetwerk toegepast, dat gedubbeldrukt en gepoedercoat is. Dit zetwerk loopt door aan de onderzijde van het Colorbel-glas over de hele lengte van de gevel.
Constructief zijn de luifels aan de buitenzijde gemaakt met T-stalen en stripstaal wat met 3D analyses in EEM software geoptimaliseerd is. Met als doel om de details zo verfijnd mogelijk te maken en toch eenvoudig te kunnen monteren.
opbouw voorgevel
De trekstangen (schoren) worden aangespannen vanaf de andere kant van de stalen kolom, waar een gat is uitgespaard. Het gat wordt uit het zicht ontnomen door de Slimline-vloerplaten, die na het aanspannen worden geplaatst. Dit was niet nodig waar aan beide lange zijden Rockzero-panelen (buiten) dan wel aluminium (binnen) zit, omdat de constructie, inclusief de schoren, hier niet zichtbaar is.
Bijzondere aspecten uitvoering
De uitvoering van de villa is partieel aanbesteed. Het voordeel van een staalconstructie is dan de heel precieze maatvoering. Alles past precies, waarmee er veel energie gaat zitten in de voorbereiding: elementen moeten op de juiste manier op het juiste moment op locatie arriveren en worden verwerkt.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
Bijzonder is dat al het staal zichtwerk is en er daarom veel aandacht aan de details is besteed. Werkelijk elk detail is grondig doordacht en doorgerekend.
De constructie is een combinatie van glas en staal en een lichte toevoeging van beton in de slimline vloeren om voor een goed leefcomfort te zorgen. Het skelet is geprefabriceerd en in een korte tijd op de bouwplaats gemonteerd.
De kit of parts-methodiek is toegepast tot op het schaalniveau van de binnenafwerking en meubels. Op detailniveau werkten cepezed en constructeur Pieters Bouwtechniek als ‘horlogemakers’. Die precisie was essentieel voor de gewenste, strakke uitstraling, maar ook voor de montage van de prefab-onderdelen. Villa te Meijendel is letterlijk een bouwdoos waarvan elk element tot op de millimeter is uitgedacht, in de fabriek gemaakt, en op de bouwplaats in Wassenaar - foutloos - met boutverbindingen gemonteerd. Hiermee is dit project een letterlijke uitdrukking van het gedachtengoed van cepezed en Jan Pesman in het bijzonder.
