Algemene projectomschrijving
Precies in de splitsing tussen de treinsporen naar Amsterdam en Woerden en een rangeerterrein staat het gebouw voor de nieuwe Verkeersleidingspost van ProRail bij Utrecht. Het epicentrum van de nieuwe verkeersleidingspost vormt de seinzaal, een grote open ruimte met een oppervlakte van circa 1.000 m² en een hoogte van 5,20 m. Hier vandaan heeft de verkeersleiding van ProRail zicht op het spoor en de omgeving. De ICT van de seinzaal is geplaatst op de onderliggende verdieping. Bij onderhoud hieraan kunnen de verkeersleiders in de seinzaal altijd doorwerken.
Het veelvuldig gebruik van weervast staal en glas geeft de verkeersleidingspost een industriële, robuuste uitstraling. Het nieuwe gebouw heeft op het oog een dubbele schil door de vaste zonweringslamellen aan de buitenzijde. Doordat de lamellen aan de noordzijde van het gebouw vlak zijn, en aan de overige zijden richting het zuiden steeds steiler staan, wordt direct zonlicht geweerd maar wordt daglicht zoveel mogelijk toegelaten. Daarnaast zorgt de steeds veranderende vorm voor een dynamisch effect, wanneer je met de trein langs het gebouw rijdt.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
In verband met de grote uitkragingen tot 23 m is gekozen voor een staalconstructie. De uitkragende verdieping is als een grote stijve tafel opgebouwd uit stalen vakwerkliggers in twee richtingen. Deze zijn nog goed zichtbaar in de technische laag onder de seinzaal. Omdat de seinzaal zelf geheel kolomvrij moest worden uitgevoerd, zijn hier alleen vakwerken in de gevels opgenomen. Het dak dat de ruim 30 m van de seinzaal overspant, is opgebouwd uit vakwerken die naar de randen toe lager zijn uitgevoerd, zodat het gebouw lager oogt dan het in werkelijkheid is. De staalconstructies zijn geprefabriceerd in delen aangeleverd en geassembleerd.
Onder de grootste uitkraging aan de zuidzijde is een tijdelijke ondersteuning in de vorm van een portaal gemaakt. Deze staat op een eigen fundering. Met een vijzel is de constructie op spanning gebracht. Tijdens de montage van de constructie, vloeren en daken zijn de toenemende belasting en zetting steeds gemonitord totdat het portaal kon worden verwijderd. Aan de noordzijde, met de entree, was eveneens een grote uitkraging voorzien. Hier is echter toch gekozen voor een extra ondersteuningsconstructie met een buisvormig vakwerk, die gecombineerd is met de vluchttrap voor de verdiepingen.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
Het kloppend hart van het gebouw is de seinzaal, een grote open ruimte van circa 1.000 m² van waaruit alle ProRail-medewerkers zicht hebben op het spoor en de omgeving. De hoogte van de seinzaal is bijzonder namelijk 5,20 meter en geheel kolomvrij. Hierdoor kan er een comfortabel klimaat gecreëerd worden.
De ICT van de seinzaal bevindt zich op een aparte verdieping onder de seinzaal. Bij onderhoud aan de ICT-installatie kan het personeel in de seinzaal daardoor altijd doorwerken. Omdat computers zich op deze technische laag bevinden, is er minder warmte in de seinzaal en is er dus minder koeling nodig.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
De stalen constructies hangen op 0,80 m afstand van de vliesgevel. In de spouw zijn roostervloeren voor het gevelonderhoud opgenomen. Er is een bezonningsstudie uitgevoerd om de juiste afmetingen en vorm van de lamellen vast te stellen. De hoogstaande zomerzon wordt helemaal geweerd. Direct zonlicht komt alleen in wintersituaties naar binnen. Voor een optimale daglichttoetreding zijn de lamellen aan de noordzijde vlakker
dan aan de andere zijden. In de richting van de zuidzijde worden ze steeds steiler. Daardoor lijkt het alsof er beweging in zit als je er met de trein langsrijdt. De steeds veranderende vorm geeft een dynamisch effect. Vanuit de kantoren zitten de lamellen door het ritme precies op ooghoogte, waardoor je blik naar het
spoor wordt getrokken.
In aanvulling op deze vaste zonwering zijn er twee soorten lichtweringsscreens aan de binnenzijde van de gevels aangebracht, namelijk een gewoon lichtweringsdoek en een extra dicht geweven doek dat de zon kan blokkeren.
Aan de noordzijde, met de entree, is een grote uitkraging voorzien. Hier is gekozen voor een extra ondersteuningsconstructie met een buisvormig vakwerk. Deze ondersteuningsconstructie is gecombineerd met de vluchttrap voor de verdiepingen.
Bijzondere aspecten uitvoering
De staalconstructies zijn geprefabriceerd in delen aangeleverd en ter plaatse geassembleerd.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
Opvallende kenmerk van het gebouw is de 1000 m2 grote seinzaal, die is opgetild boven het maaiveld. Het gehele gebouw ligt sowieso een meter verhoogd op een soort terp voor fysieke en inbraakveiligheid. Zo blijft de kruipruimte met kabels en leidingen gegarandeerd droog. De seinzaal is opgetild zodat er een goed zicht is op het spoor. Dat is vooral symbolisch bedoeld om voeling te houden met de core business en de reizigers. De zaal is 1000 m2 groot en geheel kolomvrij. De vijf meter hoge zaal zorgt voor een prettige werkomgeving waar het daglicht diep naar binnen komt. Ook de kantoren liggen op deze verdieping, zodat de looplijnen kort zijn. Dit was veruit het grootste deel van het programma en daarom zijn er op de begane grond naast de entree alleen nog een flexkantoor en technische ruimten voor de gebouwinstallaties. Meer programma was er niet. Zo kwam de vorm met de zwevende constructie tot stand.
Duurzaamheid
ProRail is een van de 28 publieke en private partijen die meedoen met Green Deal Circulair Inkopen. Uitgangspunt hierbij is om via inkoopbeleid grondstoffengebruik terug te dringen. Bij de inrichting van de Verkeersleidingspost zijn de vloerbedekking en het meubilair op deze wijze aangekocht.
De NVLU heeft een duurzaam binnenklimaat door het gebruik van drievoudig glas, hybride koelmachines en zonnepanelen.
Greep uit duurzame middelen:
- Op het dak liggen PVE-panelen
- De gevels zijn voorzien van drievoudig glas
- Recyclebare houtskeletbouw is gebruikt voor de binnenwanden
- Er is FSC-hout gebruikt
- Door lichtsensoren met aanwezigheidsdetectie wordt het gebruik van kunstlicht geminimaliseerd
- Het pand is voorzien van WKO en hybride koelinstallaties
In het omliggende onderhoudsarme landschap wordt de industriële uitstraling van de gevel zo veel mogelijk doorgezet. Het dak van de carport is volledig bedekt met zonnepanelen. De robuuste uitstraling komt ook tot uiting in de lay-out van de twee energiegebouwen.
Materiaalgebruik (efficiëntie)
-Gevellamellen van weervast staal.
-Duurzame schil met triple glas (U-waarde 0,7 W/m2/K), verhoogt de warmteweerstand én weert het spoorgeluid.
-Recyclebare houtskeletbouw is gebruikt voor de binnenwanden.
-Balie entreehal van geklonken staal, vervaardigd door een carrosseriebouwer gespecialiseerd in restauratie van klassieke auto’s (in de seinzaal staan drie plantenbakken die op dezelfde wijze zijn vervaardigd).
-De kantoorlaag bevat een vegetatiedak.
-De inrichting van de verkeersleidingspost (vloerbedekking en het meubilair) zijn circulair aangekocht.
Energiegebruik en verbruik tijdens bouw en gebruik
Tijdens bouw
De staalconstructies zijn geprefabriceerd in delen aangeleverd en geassembleerd ter plaatse.
Tijdens gebruik
De seinzaal is bewust op het noordwesten georiënteerd om de warmtelast te beperken en directe zon-instraling te vermijden. In het kader van de duurzaamheid is een uitgebreid pakket van bouwtechnische en installatietechnische maatregelen genomen. Zo heeft de schil een Rc-waarde van 5,0 m2K/W, is er een groendak op het lage bouwdeel ( voordelen hiervan zijn een hogere isolatiewaarde, geluidsabsorptie en een bijdrage aan de ecologische infrastructuur), wordt gebruik gemaakt van daglicht en energiezuinige verlichting en zijn lage-temperatuurverwarming en hoge-temperatuurkoeling toegepast.
De meest vermeldenswaardige maatregelen in het kader van de duurzaamheid zijn de hybride koeling en het Energiedak+, een combinatie van thermische energie via vloeistofslangen en fotovoltaïsche energie.
Mate van overlast (bouwwerkzaamheden) voor mens en dier
In de gevels zijn maatregelen genomen die samenhangen met het geluid en de trillingen van het spoorverkeer. Zo is gekozen voor een duurzame schil met drievoudig glas. In verband met veiligheid is slagvast, inbraakwerend glas toegepast.
Innovaties op product-, concept- en bouwniveau
BIM wordt ingezet tijdens de beheerfase door ProRail. Tijdens de bouw is uiteraard ook zoveel mogelijk gebruikgemaakt van BIM. Dat ging heel goed, waar het de ontwerpfase, de ruwbouw, staalconstructie en gevels betrof.. ProRail is positief over hoe BIM is ingezet tijdens de ontwerpfase. Het heeft goed gewerkt bij de klankbordgroep en projectgroep, waardoor we snel konden schakelen. En mede daarom is de optimale indeling van het gebouw tot stand gekomen.
