De toepassing van het eerste grootschalige donorskelet is werkelijkheid geworden bij de transformatie van drie bestaande wederopbouwpanden aan de Hoogstraat in Rotterdam. Een primeur op het gebied van hergebruik van staal.
| Locatie | Hoogstraat, Rotterdam |
|---|---|
| Opdracht | Kroonenberg Groep, Schiphol |
| Architectuur | Rijnboutt |
| Constructief Ontwerp | IMd Raadgevende Ingenieurs, Rotterdam |
| Uitvoering | Aannemersbedrijf van Alphen, Hoogvliet |
| Staalconstructie | J. Buijse & zn, Zwijndrecht |
Drie wederopbouwpanden aan de Hoogstraat in Rotterdam zijn van binnen geheel getransformeerd en gekoppeld tot een woon-en winkelcomplex. Bij de transformatie is gebruik gemaakt van tweedehands constructieve stalen elementen, een zogenaamd donorskelet. In Nederland was het de eerste keer dat deze manier van hergebruik werd toegepast in een winkelgebouw.
In het constructief ontwerp van IMd Raadgevende Ingenieurs stond de combinatie tussen bestaand en nieuw centraal. Er is onderzocht welke delen van de oude constructie konden worden gehandhaafd, en welke beter vervangen konden worden.
Bij de transformatie is de originele betonnen draagconstructie vervangen. Deze ingreep was noodzakelijk om nieuwe bruikbare verdiepingshoogtes te kunnen realiseren die voldoen aan de hedendaagse eisen. De stalen balken en kolommen, die voor de nieuwe draagconstructie zijn gebruikt, zijn voor het overgrote deel afkomstig uit andere, gesloopte gebouwen (donorskelet)..
In de nieuwe situatie zijn de drie panden aan elkaar geschakeld, waarbij de begane grondvloer van de drie panden verbonden is. De gevel van de drie panden is gehandhaafd, ten behoeve van het behoud van de naoorlogse architectuur.
Constructieve ontwerpen met tweedehands staal vraagt om een andere aanpak dan bij een traditioneel ontwerptraject. Waar men gewend is om op basis van constructieve randvoorwaarden een constructie te ontwerpen, is in dit geval de beschikbaarheid van de toe te passen profielen leidend geweest. IMd moest als constructeur creatief omgaan met de beschikbare constructieve elementen. Een mooi voorbeeld is de ‘vorkligger’. Bij een nieuwe staalconstructie zou hier simpelweg een grotere ligger worden toegepast. Die was nu niet voorradig. Derhalve is ervoor gekozen om drie lichtere profielen toe te passen en deze als een vork met elkaar te verbinden.
De beschikbaarheid van tweedehands staalprofielen was gering en destijds moeilijk te vinden in de omgeving van het project. In een tijdblok van anderhalf jaar lukte het niet om een geschikt donorskelet te vinden. Ook een speurtocht naar ‘losse’ tweedehands staalprofielen leverde vrijwel geen resultaat op. Voornamelijk omdat veel sloopbedrijven het staal direct afvoeren als schroot.
Maar de volhouder wint. Door diverse sloopbedrijven te bellen met de vraag of zij op korte termijn een staalconstructie gaan slopen, dan wel in het bezit waren van gebruikte staalprofielen, is uiteindelijk met de nodige inzet en zoekwerk een bulk staalprofielen gevonden bij sloopbedrijf Struijk Groep in Krimpen aan de Lek. In plaats van direct recycling/ omsmelten, zag dat bedrijf meerwaarde in opslag, om in te zetten bij een hogere schrootprijs of voor tijdelijke staalconstructies te gebruiken. Dit staal is bij de transformatie van de panden aan de Hoogstraat ingezet/ gerecycled op profielniveau. Staalprofielen die zonder verdere toekomst op een werf lagen te verroesten, kregen een nieuw leven met gelijke of hogere functie.
Decennia lang hebben de Hoogstraat-panden meerdere retailfuncties verenigd; van uiteenlopende kledingzaken tot en met de (inter)lokaal bekende snackbar van Bram Ladage. Door de oorspronkelijke vijf bouwlagen, met hier en daar verspringingen, terug te brengen naar één grotere winkelunit over twee verdiepingen met daarboven woningen is het pand geschikt gemaakt voor de toekomst van retail en hoogwaardig wonen in de stad.
Vandaag de dag wordt nog steeds meer dan 90% van de grondstoffen welke gebruikt zijn voor constructies na het vervullen van de functie, gedowncyceld tot opvulmateriaal, in plaats van het te recyclen of te hergebruiken voor het bouwen van nieuwe projecten. Het introduceren in 2012 van het zogenaamde donorskelet en de toepassing ervan in het pilot-project Hoogstraat 168 – 172 is een eerste aanzet geweest om het bouwen met tweedehands constructieve elementen realiteit te laten worden.
Oude, te slopen gebouwen die onderdelen van hun constructie ‘doneren’ voor nieuw te bouwen gebouwen, dat is samengevat het idee van het donorskelet. De draagstructuur van een bestaand gebouw wordt in dat geval zó uit elkaar gehaald dat de onderdelen in andere gebouwen gebruikt kunnen worden. Gebruikmaken van deze donor-onderdelen maakt dat er veel minder primaire grondstoffen nodig zijn en draagt zo in belangrijke mate bij aan de verduurzaming van gebouwen. Een goede reden dus om een donorskelet toe te passen.
De toepassing van het eerste grootschalige donorskelet is werkelijkheid geworden bij de transformatie van Hoogstraat 168-172 in Rotterdam. Er is in totaal zo’n 27 ton staal (ca. 100 staalprofielen) uit diverse slooppanden in Nederland in het pand verwerkt.
De toepassing van een donorskelet op deze schaal was een primeur. Daardoor waren er ook geen eenduidige richtlijnen beschikbaar. Met de gemeente Rotterdam, die ook een belangrijke schakel was bij de toepassing van het donorskelet, zijn onderling afspraken gemaakt over de uit te voeren kwaliteitsborging en rekenregels, onder andere welke belastingfactoren en staalspanningen gehanteerd zijn. Naast de gangbare berekeningen heeft IMd een rapport opgesteld met de ‘Procedure Donorstaal’ voor het omschrijven van deze kwaliteitsborging.
Het moge duidelijk zijn dat de energie die in het project is gaan zitten, heeft geleid tot de nodige kennis over hergebruik van constructieve elementen. Maar bovenal heeft geleid tot een aanzet om er meer gebruik van te maken. We zien het nu dan ook al bij diverse projecten tot verrassende en positieve resultaten leiden. Dit alles met het oog op het reduceren van de milieulast die onze behoefte aan bouwen nu eenmaal met zich meebrengt.
