Algemene projectomschrijving
De Amsterdamse hefbrug Kikkerbilsluis (brug 279) is gelegen in de Prins Hendrikkade en overspant de waterkering in de Oudeschans. De verkeersbrug met de 4 markante heftorens vormt een belangrijke schakel in de Oost-West-route door de hoofdstad. Het infrastructurele kunstwerk dateert uit 1940-1941 en is sinds 1995 een gemeentelijk monument.
Kikkerbil
De hefbrug ontleent, naar verluidt, haar naam aan "de Kikkerbil"; de naam van een naburige houtkoperij uit de zeventiende eeuw. Een kikkerbil zou tevens een stuk hout zijn, dat bij de scheepsbouw werd gebruikt.
Renovatie
De monumentale hefbrug bleek na inspectie toe aan een grondige renovatie. Deze renovatie omvatte onder andere het vervangen van het stalen brugval, het renoveren van de heftorens, renoveren van het relingwerk, renoveren en gedeeltelijk vervangen van het bewegingswerk en het geheel vervangen van de bedienings- en besturingsinstallaties.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Brug in ruitvorm
De hefbrug Kikkerbilsluis is een beweegbare verkeersbrug die geschikt is voor alle vormen van (zwaar) verkeer. Het stalen brugval bestaat uit een orthotroop brugdek van circa 135 ton, is 25 meter breed en 13 meter lang. De totale overspanning bedraagt 12,5 meter in een “ruitvorm”. Het brugval wordt, middels kabels en contragewichten, in horizontale positie omhoog gehesen. Dit heffen gebeurt middels 4 heftorens op de landhoofden op de hoeken van het val.
De aandrijving voor de brugbeweging zit in een kelder in één van de landhoofden, bestaande uit een centrale aandrijving met E-motoren en een tandwielkast. Middels lange aandrijfassen worden de kabeltrommels aangedreven, die voor de beweging van de contragewichten in de heftorens zorgen. Deze gewichten trekken met kabels over de omloopwielen boven in de torens het val omhoog.
Daarnaast is het elektromechanische bewegingswerk deels gerenoveerd en deels vervangen en zijn de elektrotechnische installaties voor bediening, besturing en bewaking, geheel vervangen naar de standaarden van de huidige tijd. Een update tot een modern functionerende brug in een mooi klassiek jasje!
Monumentaal
De historische verkeersbrug valt op door de 4 markante heftorens en de sier-smeedijzeren balustrades. Het renoveren van de heftorens en het ambachtelijk reling-smeedwerk maakte eveneens deel uit van deze opdracht.
Uitgangspunt bij de renovatie van deze historische en monumentale brug was het behoud, tot in de kleinste details, van exacte hetzelfde uiterlijk. Soms zelfs enkel voor het oog.
Samen met gemeente Amsterdam hebben de technici van Hollandia met vakmanschap en oog voor detail een geheel nieuw brugval ontworpen en vervaardigd. Het werk is uitgevoerd volgens de huidige rekennormen, maar wel zodanig dat de monumentale hefbrug ogenschijnlijk volledig in waarde werd gelaten.
Zo is tevens het historische bedieningspaneel buiten op de brug (van de inmiddels gedateerde installaties) vervangen door een dummy-bedienkast. Op deze manier kon de brug zijn “authentieke” uitstraling behouden.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
De hefbrug Kikkerbilsluis ligt in hartje centrum van Amsterdam. Deze ligging heeft het projectteam uitgedaagd om tot enkele uitgekiende oplossingen te komen voor de uitvoering. Zo was er slechts een kleine bouwplaats beschikbaar met zeer beperkte manoeuvreerruimte voor de (hijs)activiteiten. Daarnaast was slechts een minimale stremming voor al het verkeer, hulpdiensten, fietsers en voetgangers een voorwaarde voor de bouwplannen. Tenslotte werd af- en aanvoer van de brugconstructies en heftorens door de stad bemoeilijkt door de beperkingen van zwaar wegtransport in de historische binnenstad en de beperkte doorvaartprofielen van diverse bruggen onderweg bij watertransport.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
De 4 markante heftorens en het bewegingswerk zijn gedemonteerd en aansluitend gerenoveerd in de eigen werkplaatsen van Hollandia. Hierdoor was het mogelijk de werkzaamheden onder gecontroleerde en geconditioneerde omstandigheden uit te voeren.
Onderdeel van de renovatie was het saneren van de torens van chroom-6 houdende verf. Door de torens naar de fabriek te halen, werd de overlast op de bouwplaats voor het verkeer en omwonenden aanzienlijk beperkt.
Bijzondere aspecten uitvoering
Werken op een “postzegel”
De hefbrug Kikkerbilsluis ligt in het centrum van Amsterdam, in één van de belangrijkste en drukste routes voor het hoofdstedelijk verkeer in dit gebied, te weten de Prins Hendrikkade. Het vervangen van een compleet stalen brugdek in deze publieke én beperkte ruimte vormde dan ook een mooie uitdaging voor het projectteam en tevens het hoogtepunt van het project.
Goede voorbereiding
Een belangrijk verkeerspunt in hartje Amsterdam dichtgooien doe je echter niet zomaar, ook voor de hulpdiensten was dat onacceptabel. Daarom was de renovatie afhankelijk van ruim van tevoren aangevraagde verkeerstremmingen en werden de grote hijsacties in de weekenden en nachten uitgevoerd. Waarbij de hijsacties en de korte minimale stemmingen in een minutenplanning overeengekomen werden. De vervanging van het brugval, met daarop al de nieuwe wegindeling, moesten tegelijkertijd met het aanpassen van de rijbaanindeling en vervangen van het asfalt rondom de brug worden uitgevoerd.
Zo min mogelijk hinder
Voor alle werkzaamheden op de bouwplaats heeft Hollandia in nauwe samenwerking met gemeente Amsterdam een goed doordacht BLVC*-plan ontwikkeld, waarbij Hollandia haar ervaringen met complexe inhijsoperaties en transporten kon inbrengen.
*BLVC staat voor Bereikbaarheid, Leefbaarheid, Veiligheid en Communicatie.
Hierdoor ontstonden vernieuwde inzichten over de uitvoeringsmethodiek van het werk. Deze inzichten en aanpassingen op de beoogde plannen, hebben ertoe geleid, dat zowel de project- als de veiligheidsrisico’s werden gereduceerd, maar zeker ook het aantal stremmingen voor weggebruikers. Hierdoor werd met name de bereikbaarheid van de hulpdiensten gewaarborgd.
Het volledig stremmingweekend voor de Prins-Hendrikkade was één jaar van tevoren al afgestemd met alle stakeholders. Verplaatsing van dit weekend was geen optie. Met alle aanpassingen van de plannen en de vertragingen (in-)direct door alle Covid-19 maatregelen (en inkoop materiaal) was het een grote uitdaging om deze mijlpaal te halen.
Aangezien het opstellen van grote zware hijskranen op de historische kademuren van Amsterdam ook onder serieuze procedurele toetsing valt, is ervoor gekozen om het brugval middels in- en uitvaren te vervangen. Het oude brugval is met vijzeltorens op een ponton boven de kade uitgehesen en uitgevaren. Het nieuwe brugval visa-versa.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
Betrouwbare brug
Zoals eerder aangegeven, is de hefbrug Kikkerbilsluis gelegen in de Prins Hendrikkade en overspant het de Oudeschans. De brug vormt een belangrijke schakel in de Oost-West-route door de hoofdstad en heeft dagelijks te maken met een hoog verkeersaanbod. Om zowel het waterverkeer onderlangs als het wegverkeer bovenlangs optimaal te laten verlopen, dient de brug in optimale conditie te verkeren. Na de innovatie en renovatie is deze markante historische brug weer opgewaardeerd naar de standaarden van deze tijd, waardoor onderhoud en storing optimaal onder controle zijn.
Gelet op het cruciale belang van deze verkeersbrug, is dit laatste aspect wellicht nog wel het belangrijkste.
