Busstation Almere 't Oor: een STAALTJE VAKWERK op de A6 en een FOLLY in de POLDER. Een hoogwaardige Openbaar Vervoersbeleving onder de vleugels van de nieuwe overkapping!
| Locatie | Noorderdreef, Almere |
|---|---|
| Opdracht | Gemeente Almere |
| Architectuur | Arcadis B.V., Amersfoort |
| Constructief Ontwerp | Arcadis B.V., Amersfoort |
| Uitvoering | Armada Mobility, Nieuwegein |
| Staalconstructie | Rijndijk staalconstructies, Budel |
In het polderlandschap van Almere heeft het busstation ’t Oor een unieke positie. De mobiliteitshub ligt centraal in de poldermetropool boven op de A6, de snelweg die als hoofdader door de stad snijdt. Busstation t ‘Oor is de eerste verblijfsfunctie tussen de Hollandse Brug en de 'Olifanten van Almere' in knooppunt A6/A27. Het busstation is nu meer dan een vervoersknooppunt, het is een iconische ontmoetingsplaats in de stad en tegelijkertijd een ‘folly’ in het polderlandschap. Twee geel gekleurde vakwerken dragen de vleugels van de royale kap. Door de kap is een prettig verblijfsklimaat voor de reiziger gerealiseerd. Een stoere constructie met een optimistische en iconische uitstraling. In de ontwerpfase is een windsimulatie van het ontwerp uitgevoerd en is aangetoond dat de vakwerken, ingevuld met transparante beglazing goed functioneren als windschermen in het gure snelwegklimaat. Door het ultralichte en transparante ETFE membraandak valt veel daglicht op het eiland is er een sociaal veilige omgeving. De zitbanken, in bamboe uitgevoerd geven een warm gevoel. Als vanuit een alzijdige cockpit heeft de busreiziger panoramisch zicht op alle bushaltes, op de omgeving met de A6, de skyline van het stadscentrum met het Weerwater, de Floriadewijk, het Vroege Vogelbos en het Spanningsveld. (zie foto's en vogelvluchtbeelden)
Het ontwerp van de overkapping volgt uit functionele eisen en de specifieke locatie op het bestaande viaduct over de A6. De overspanningen van de luifel werden namelijk grotendeels gedicteerd door de draagstructuur van het bestaande viaduct waardoor de positie van de ondersteuningen voor de dakconstructie hierop zijn afgestemd. De A6-snelweg kruist het busstation niet orthogonaal maar onder een hoek van 18 graden. Deze hoekverdraaiing is in de verschoven plaatsing van de gele vakwerkenspanten en dakvleugelconstructie opgenomen en resulteert in een a-symmetrische opbouw. Door de toepassing van membranen was deze geometrie van de vleugels goed te realiseren. (zie projectpresentatie en overzichtstekening)
De overkapping wordt ook gekenmerkt door de grote dakvleugels (luifels) welke aan weerszijden ruim 8 meter uitkragen om zo een droge instap te garanderen voor de busreizigers. Daarnaast was het doel om een zo’n rank en transparant mogelijke dakconstructie te creëren, waarbij de eisen aan stijfheid en het voorkomen van hinderlijke trillingen (eigen frequentie) door windbelasting extra aandacht vereisten. Doordat de constructie namelijk gekenmerkt wordt door grote overspanningen (>21 meter) en uitkragingen (>8 meter) en tegelijkertijd het eigen gewicht van de constructie i.c.m. de ETFE folie als dak naar verhouding weinig gewicht in de schaal legt, is er veel tijd en aandacht besteedt in de ontwerpfase aan de stijfheid van de overkapping op het gebied van trillingshinder, temperatuursbelasting en de detaillering rondom de spankrachten t.g.v. de ETFE folie. (zie simulatie verplaatsingen)
Bij het ontwerp van de staalconstructie is een simpele en demontabele opbouw van de constructie gerealiseerd. De vleugelkapconstructie ligt als een lichtdoorlatend membraam bovenop de portalen en vakwerkliggers, die vervolgens afdragen op de bestaande kolomdraagstructuur van het viaduct. Dankzij de vakwerkliggers, die tevens de wachtruimte vormen, was de stijfheid in de lengterichting eenvoudig verzorgd. In de dwarsrichting was dit een grotere uitdaging. Ondanks dat de overkapping weliswaar weinig wind vangt in het horizontale vlak, zorgt de grote dakkap voor een structurele belasting (ook op het gebied van windtrillingen) in de dwarsrichting die door de schoren in de portalen wordt opgenomen.
Voor de luifels zijn als uitkragende liggers IPE600 profielen toegepast welke schuin zijn doorgesneden. Zodoende ontstond een verlopend profiel welke naar het uiteinde van de 'de vleugeltips' versmald zijn. Dit draagt bij aan een efficiënt materiaalgebruik omdat op deze wijze uit van één stalen ligger twee uitkragende liggers zijn gemaakt. Over de uitkragende liggers zijn de transparante ETFE folie en lichtdoorlatende membranen afgespannen. Deze zorgen door de verschillende velden ook voor asymmetrische belastingen op de gordingen. Bepalend was hierin ook de aansluiting van de membranen op de gootconstructie welke over de hoofdliggers van de gehele overkapping loopt. Hierdoor is de goot integraal onderdeel geworden van de kapconstructie. Als extra uitdaging speelde hier ook nog de doorsnijding van de goot door een uitloper van de vakwerkconstructie die diagonaal de lucht insteekt en als zodanig als landmark functioneert. (zie projectpresentatie en details)
Een duurzaam visitekaartje in de hoofdinfrastructuur realiseren was voor de opdrachtgever het hoofddoel. In de ontwerpkeuzes voor de overkapping is duurzaamheid een van de leidende ontwerpthema’s geweest.
Tot voor de realisatie van de overkapping was het busstation een ‘open en bloot’ eiland op het brede versteende Floriade kunstwerk over de A6. De wachtende reiziger voelde zich verloren werd bij lichte wind al weggeblazen. De nieuwe kap zorgt voor een duurzaam gebruik met een hoge reizigerstevredenheid en daarmee een hoogwaardige uitstraling van het Openbaar Vervoer. De vergroening van het buseiland met boombakken en beplanting verzacht de keiharde omgeving van de snelweginfrastructuur. Duurzaam en sociaal veilig OV wordt gestimuleerd!
In het streven naar een naadloos reispatroon is de verblijfstijd op de halte liefst zo kort mogelijk. Toch is er aan de centrale wachtruimte ('de busabri') veel waarde toegekend om de reiziger een comfortabele wachttijd te geven. De gele vakwerkconstructie met glazen gevels aan oost- en westzijde werken als grote windschermen. De binnenafwerking van de vakwerkprofielen, en banken zijn in ‘solid bamboe’ uitgevoerd. Dit natuurlijke materiaal uit geperst bamboe is zeer hard, vandaalbestendig en duurzaam. Tegelijkertijd heeft het een warme uitstraling en is het prettig om op te zitten.
De plek heeft naast de functie als busstation een betekenis als baken voor iedereen die onderweg is! Het toevoegen van functies, hoe bescheiden of ambitieus ook is in de nabije toekomst mogelijk. Het busstation is adaptief. Zo kunnen de dakvleugels benut worden voor energieproductie met zonnefolies. Voor de lokale beiaardier en de wachtende reizigers kan aan de 12 meter hoge stalen pyloon een carillon bevestigd worden omdat ‘t Oor tenslotte ook wat wil! De financiële middelen hiervoor worden nog bij elkaar gebracht en dan kunnen de klokken toegevoegd worden.
In het ontwerp is efficiënt materiaalgebruik voor alle bouwdelen de basis. Behoud en hergebruik van het bestaande busseiland was uitgangspunt van de gemeente. De overkapping bouwt letterlijk voort op het A6 viaduct dat in 2019 opgeleverd is. De stalen hoofddraagconstructie voor de 26 brede en 100 meter is licht en efficiënt en onderhoudsvrij ontworpen. De vleugeldakconstructie uit recyclebare membranen van minder dan 0,5 mm dik zijn het lichtst mogelijke materiaal denkbaar, als de vleugels van een libelle! De overkapping is in zijn volledigheid te demonteren en her te gebruiken dankzij de positionering van de staalconstructie op de bestaande viaductconstructie en door alle verbindingen als boutverbindingen uit te voeren. (zie foto's uitvoering)
Materialen zijn geprefabriceerd in de fabriek en zonder tussenopslag geplaatst om de bouwsnelheid te vergroten en het energiegebruik zoveel mogelijk te beperken. Er is gebruik gemaakt van elektrisch aangedreven machines en voertuigen.
De centrale lichtstraat op het buseiland is met een ultra lichte en transparante ETFE folie overdekt. Dit zorgt ervoor dat gedurende de dag er geen kunstlicht onder de kap nodig is, ook niet in de centrale wachtruimte tussen de vakwerken. Hiermee wordt het energiegebruik maximaal gereduceerd. Alle verlichting is als LED verlichting uitgevoerd. (zie foto's avondbeelden)
Ondanks de grootte van de overkapping is een slimme opdeling gemaakt van de prefab stalen liggers en spanten ten behoeve van een snelle bouwtijd en een minimale verstoring van het busvervoer en hinder voor de busreizigers. Alle stalen onderdelen zijn geprefabriceerd en (de)montage-klaar op het in gebruik zijnde busstation geleverd en gemonteerd. Daarnaast is de bestaande layout van het buseiland met straatmeubilair uitgangspunt gebleven voor het ontwerp en volledig hergebruikt. Door maximaal gebruik van elektrische machines werd de overlast voor mens en dier tot een minimum beperkt. (zie foto's uitvoering)
De innovatie komt tot uiting in het maximaal benutten van de huidige situatie van het kunstwerk waar de grote en ultra lichte overkapping gerealiseerd is. Het busstation op het kunstwerk is in mei 2019 opgeleverd en voorbereid op plaatsing van een overkapping. In ons ontwerpconcept is een nieuw iconisch element toegevoegd dat integraal aansluit bij de bestaande vormgeving, landschappelijke inpassing, constructieve en installatietechnische functionaliteit van het huidige kunstwerk. Het Openbaar Vervoer wordt door de nieuwe duurzame overkapping voor zowel de reizigers en passanten tussen Almere Stad en Haven als voor de automobilisten op de A6 hoogwaardig geëtaleerd. Een royale overkapping met een horizontale belijning waar je beschutting vindt voor het Hollandse polderklimaat. Je kunt hier als reiziger droog ‘in-uit-over’ stappen, veilig en beschermd wachten, beschut tegen regen, wind en zon. De innovatieve ’abri met grote vleugels’ voldoet hiermee volledig aan het duurzame programma van eisen van de opdrachtgever, de busvervoerder en uiteindelijk de eindgebruiker.
