Algemene projectomschrijving
Het Vrijheidsmuseum in Groesbeek met een veranderende clientèle uit verschillende landen, wilde de bevrijding van Nederland meer in een Europese context plaatsen, over een strijd die een nog altijd actuele inzet heeft: vrijheid en mensenrechten. Een nieuw onderkomen van 3.000 m2 was nodig in de vorm van een herkenbare blikvanger. Het museum vindt zijn nieuwe onderkomen in een Shaded Dome; een innovatie van Shaded Dome Technologies, opgericht door ZJA, Royal HaskoningDHV en Poly-Ned. Met een Shaded Dome als dak heeft het museum een uitgesproken en herkenbare vorm die verwijst naar de duizenden parachutes die in 1944 de lucht vulden tijdens Operatie Market Garden.
De Shaded Dome, geplaatst op een betonnen plint met deuren en ramen, bestaat uit een opblaasbare hal, een netwerk van staalkabels en een van hi-tech textiel gemaakte overkapping met een grote overspanning. De opblaasbare hal staat op overdruk waardoor het de gewenste vorm behoudt. De indeling van de ruimte daarbinnen, met receptie, restaurant, bioscoopzaal en herdenkingsruimte is vrij en te veranderen. Het museum is gesitueerd op een afgevlakte heuvel en is naar de vallei toe lichtjes opgetild en uitgesneden. Kantoren en depot zijn ondergronds gebouwd en door deze ingrepen biedt het restaurant zicht op de vallei vanwaar ooit de geallieerde divisies naar Duitsland vertrokken. In termen van kosten en duurzaamheid is het zowel bij de bouw als in het gebruik een efficiënt gebouw.
Het Vrijheidsmuseum heeft een uitgesproken en herkenbare vorm, en ligt op een helling, maar de herinnering aan de oude koepel naar ontwerp van Antoon Croonen, de vloeiende vorm en de huid, die associaties oproept met de parachutes van de bevrijders, maken dat hij zich voegt in dit glooiende landschap met slingerende wegen en groene vergezichten.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Het dak van het Vrijheidsmuseum heeft als buitenste huid een van hoogwaardig vezels gemaakt doek wat tent-achtig is. Deze steunt op stalen buizen, die op de knooppunten van het netwerk van staalkabels zijn bevestigd en omhoogkomen als de eronder gelegen blaashal wordt opgeblazen.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
Het dak van het Vrijheidsmuseum bestaat uit een Shaded Dome; een opblaasbare hal verankerd is aan de ondergrond door een netwerk van staalkabels. Over deze koepel is een membraanconstructie van hi tech textiel aangebracht die de opblaasbare hal als een schild beschermt tegen belastende klimatologische omstandigheden, zoals de straling van de zon, hoge tempraturen en luchtvochtigheid, en wind en neerslag. De hele koepelconstructie wordt omhooggehouden door overdruk van de binnenlucht. Tijdens het opblazen van de hal komen zelf-richtende, stalen afstandshouder overeind die zorgen voor een tussenruimte waarin op natuurlijke wijze een luchtstroom ontstaat die de warmte van de zon snel en natuurlijk afvoert. Door de beperking van zoninstraling ontstaat een comfortabel binnenklimaat dat bovendien beheersbaar is. Doordat de opblaasbare hal volledig door luchtdruk gedragen wordt, ontstaat een kolomvrije binnenruimte van 2.400 m2 die vrij in te delen is.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
De samenwerking van een pneumatische constructie (de Dome) met een membraan constructie (de Shade) is een noviteit en hier voor het eerst op deze schaal toegepast. De techniek is door de Shaded Dome Technologies partners ZJA en Royal HaskoningDHV bedacht en er is in 2015 een patent op verkregen.
Na het testen van diverse prototypes op schaal en een 1:1 prototype van 8 bij 13,5 meter is het museum in Groesbeek het eerste commerciële project dat met deze techniek wordt uitgevoerd. De combinatie van het geblazen membraan volume, het stalen kabelnet met dito afstandhouders en daaroverheen het afgespannen membraan geeft naast vooral bouwfysische voordelen de volgende constructieve voordelen. Bij dit principe worden de krachten die worden opgewekt door de inwendige luchtdruk niet alleen in het kabelnet opgenomen maar ook in het membraan van de ’Shade’. In het membraan van de ‘Shade’ is een bepaalde spanning nodig om hem ‘strak’ te doen staan; om plooivorming in het membraan te voorkomen. De samenwerking maakte het geheel stabieler en stijver. Een enkele blaashal met kabelnet kan bij storm flink vervormen.
Bijzondere aspecten uitvoering
Het dak van het museum van hi-tech textiel is geprefabriceerd op de werkplaats van Poly-Ned en vervolgens in Groesbeek tijdens een precisie-operatie ‘opgeblazen’ in slechts 4 uur. De totale montage van het dak was gereed in slechts 2 weken. Kortom een zeer korte bouwtijd.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
Grote kolomvrije ruimte met minimaal materiaal gebruik en goede klimatologische (museum) condities.
