Algemene Projectomschrijving
Net voor de herfstvakantie van 2018, is het nieuwe verblijf van de gelada's officieel geopend. Het ontwerp voor het buitenverblijf inclusief bogen is een ontwerpuitwerking, gedragen door Diergaarde Blijdorp, fmarchitecten, CAE – onderdeel van Iv-Bouw en Walraad Architecten. Vic Obdam heeft de stalen bogen geproduceerd en gemonteerd.
Via het geheel gerenoveerde rijksmonument en langs de netconstructie sta je bijna oog in oog met de grazende gelada's, een apensoort uit Ethiopië. Waar voorheen leeuwen en tijgers leefden, bewonder je nu de gelada’s. Diergaarde Blijdorp is de enige dierentuin in Nederland waar deze bijzondere apen zijn te bewonderen.
Bij de renovatie is rekening gehouden met het rijksmonument-ontwerp van Sybold van Ravesteyn dat dateert uit de jaren 1939-1941. Er is zoveel als mogelijk gerenoveerd naar de oorspronkelijke staat, rekening houdend met de nieuwste inzichten op het gebied van dierenwelzijn.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Al komen de meeste bezoekers voornamelijk om de gelada’s te bekijken, voor de bezoeker met een bouwkundige interesse is er ook een prachtige constructie te bewonderen. Deze constructie van 66 ton is gemaakt van stalen bogen die door middel van RVS-kabels en netten samen met het rijksmonument een prachtig eigentijds verblijf creëren. Door de keuze van een constructie bestaand uit bogen met netten blijft het monumentale karakter zichtbaar en behouden.
De constructie is opgebouwd uit een tweetal grote bogen en een vijftal kleine. Elke boog wordt op de horizontale positie gehouden door RVS-netten en staalkabels Ø12 en Ø16 mm bevestigd aan de constructie van het monumentale gebouw en de fundering. In de verticale richting staan de bogen verankerd in een gegoten en gedraaid kogel scharnier.
De grote bogen van maar liefst 61 en 40 meter overspanning zorgen voor een open buitenruimte zonder beperkingen van kolommen. De vijftal kleinere bogen met een overspanning van circa 22 meter aan de rand van het verblijf zorgen samen met de RVS-staalkabels en netten voor de omsluiting van het verblijf.
De constructie maakt een buitenverblijf mogelijk waar je vanuit elke hoek gelada’s op korte afstand kan aanschouwen. De grote boogoverspanning maakt het mogelijk om met namaakrotsen, winterharde struiken en bomen die lijken op de natuurlijke beplanting uit het Ethiopisch laagland de natuurlijke habitat na te bootsen.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept/ontwerp
Door de bijzondere stalen boogconstructie staat het monumentale gebouw volledig in het zicht. Daarnaast is de open ruimte vrij van kolommen. Dit biedt de perfectie ruimte voor het namaken van de natuurlijke habitat.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
In het ontwerp is veel aandacht besteed aan de het opdeling en de verankering van de stalen boogspanten. De stalen boogspanten bestaan uit buisprofielen varieerendvariërend van 355/20 voor de grootste overspanning tot 244,5/10 voor de kleinste overspanningen. Middels staalkabels worden de bogen op positie gehouden en met een 3- laags natlaksysteem is de constuctieconstructie beschermd tegen de weersinvloeden.Het bestaande gebouw is getransformeerd, waarbij een nieuw dak is aangebracht. Specifiek aan dit dak is dat het beide kanten van de boogconstructie in evenwicht houdt.
Delingen
De afmeting van de boog op locatie is te groot om in één deel zijn geheel over de weg te transporteren. Delingen zijn om deze reden nodig, maar hoewel niet gewensgewenst vanuit constructief oogpunt. Er is gekozen om de deling binnen het profiel te realiseren, waarna de deling wordt afgewerkafgewerkt met dun gewalste staalplaat. Zo is het strakke uiterlijktuiterlijk van één complete boog behouden gebleven.
Verankering boogspanten
De boogspanten dragen de krachten af middels gedraaide trompstukken in een gegoten stalen voetstuk. De krachten en benodigde stijfheid, samen met het kleine beschikbare opppervlak in de schaal van het voetstuk voor de krachtsinleiding, was dermate kritisch dat een massief gedraaid stalentrompstuk de beste oplossing bood.
Sneeuwbelasting
Er is op een uitzonderlijke manier rekening gehouden met sneeuwbelasting. In de Nederlandse belastingnorm is geen uitgangspunt voor sneeuwbelasting op netconstructies, maar in dit ontwerp was het wel doorslaggevend. Dit bepaalde namelijk in grote mate de haalbaarheid van het ontwerp.
Bijzondere aspecten uitvoering:
De verankering van de bogen bestaant uit 12 gegoten voetstukken in 6 verschillende variaties. Iedere voetstuk heeft een eigen positie en hoekverdraaiing. Het instorten van de gegoten voetstukken is nauwkeurig werk dat zeer bepalend is voor de passing van de stalenboogspanten. Door de complexe vorm en samenhang tussen de bogen onderling is het nodig de bogen tijdelijk te ondersteunen met hulpstaal, spanbanden en maar liefst 3 telekranen. De funderingsbalken zijn onderling gekoppeld en gespannen door Dywidag Tei Rod Gewi Ø40. Dit is nodig om de horizontale verplaatsing op te vangen die wordt veroorzaakt door krachtsinleiding van de boogspanten.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk:
Met het oog op duurzaamheid is eEr is uiterst duurzaam gebouwd. De bestaande constructie is zo veel als mogelijk behouden gebleven. Er zijn aanpassingen gedaan aan de bestaande constructie gedaan voor het opvangen van de boogspanten welke via de RVS- staalkabels aan de bestaande constructie van het rijksmonument trekken. Naast het verlengen van de bestaande liggers zijn er ook stalen windverbanden toegevoegd in het dakvlak.
Niet alleen is het rijksmonument aangepast, ook zijn de nieuwste duurzame technieken toegevoegd. Zo is er een groen dak aangelegd, geen cv toegepast, maar een warmtepomp en gebruiken wezijn er zonnecollectoren geïnstalleerd die stroom en warmte opwekken.
Maar misschien is het meest bijzondere functionele aspect van het bouwwerk is wel de grootte open ruimte die is gecreëerd door de stalen boogspanten. Al met al een complex ontwerp, waarbij de schoonheid van de constructie duidelijk in beeld is gebleven en het open karakter niet verloren is gegaan!
