Langs de A1 bij Hengelo is in het Weusthagpark een kelkvormige uitkijktoren gerealiseerd met een hoogte van 21 m. De vormgeving van de toren verwijst naar het water als bron van al het leven en alle levendigheid in het park.
| Locatie | Torenlaan, Hengelo |
|---|---|
| Opdracht | Gemeente Hengelo, Hengelo |
| Architectuur | IAA Architecten, Enschede |
| Constructief Ontwerp | ABT, Velp |
| Staalconstructie | Royal IHC, Kinderdijk |
De uitkijktoren in het hart van het Weusthagpark bestaat uit een stalen schaalconstructie in de vorm van een hyperboloïde. De toren is gefundeerd op staal op een licht verhoogde stervormige betonnen fundering, bestaande uit acht betonnen armen met een lengte van 4 m. De diameter van de staalconstructie varieert van 3,8 m aan de voet naar 3,0 m halverwege tot 5,8 m aan de bovenzijde. De constructie bestaat uit een minimaal aantal elementen: een traditionele spiltrap met bordessen en een kelkvormige zelfdragende schil uit weervast staal.
De uitkijktoren combineert alle eigenschappen van staal: een lichte constructie, maximale vormvrijheid en geautomatiseerde materiaalbewerkingen met als resultaat het uitgesneden bladpatroon. De dragende schil is een monocoque schaalconstructie, ofwel dragende buitenhuid in dit geval versterkt met ribben, gesegmenteerd in 8 delen van elk 45°. De schil verzorgt de stabiliteit van de toren en draagt uitsluitend verticale persoonsbelasting bij de buitenste vloerrand. Op de plaatdelen zijn langsribben van 80x10 mm2 toegepast voor onderlinge koppeling van de segmenten. In totaal zijn zestien dubbelgekromde platen met elk een hoogte van ± 10 m in twee lagen op elkaar gestapeld. De traditionele stalen buiskolom van de trapconstructie draagt daarbij met name de verticale belasting door de traptreden uit te laten kragen over deze spil. De spiltrap telt 95 treden en is met kniksteunen afgesteund aan de schil.
Het uitgesneden bladpatroon in de platen wordt in de platen afgewisseld met grote kijkgaten in de schil. De sparingen zorgen voor veel licht en lucht in de toren en geeft de bezoeker bij het beklimmen voortdurend zicht op het omringende landschap. Daarnaast levert het in de volle zon door de gehele toren fascinerende schaduwpatronen op die op zonnige dagen op elk moment van de dag veranderen.
Om binnen het beschikbare budget te blijven, dat ook diende voor onderhoud, is gekozen voor weervast staal in de schil en thermisch verzinkt staal voor de trap, beide onderhoudsvrij. Ook de uitstraling van weervast staal droeg bij aan de keuze, aangezien het materiaal erom bekend staat dat het gedurende de tijd mooier wordt en past in de bosrijke omgeving. Een spannende factor hierbij is de combinatie met thermisch verzinkt staal, wat uiteraard niet mag leiden tot zogeheten galvanische corrosie (contactcorrosie). De detaillering is hierop afgestemd door de thermisch verzinkte delen vrijwel geheel los van de weervast stalen schil te houden.
De schil is zodanig geoptimaliseerd dat de hele constructie uit een dunne schil en ribben bestaat, waarbij alle onderdelen efficiënt uit platen met een dikte van 10 mm gesneden zijn. De wanddikte is in verhouding maar liefst drie maal dunner dan een eierschaal. Het bladpatroon is plasmagesneden aangebracht en vervolgens zijn de ribben grotendeels door leerlingen van het praktijkonderwijs aan de platen gelast. Het monocoque-constructieprincipe met versterkte ribben is op de schil in het dek doorgezet. Het dek is opgebouwd uit meerdere segmenten, welke overspannen vanaf de spil tot aan de torenschil. Deze segmenten zijn ieder opgebouwd met verticale strippen waarop een vlakke plaat is gelast.
Modellering in een eindig-elementenpakket heeft geleid tot optimalisatie van de schaalconstructie, waardoor de mogelijkheden van staal vrijwel volledig zijn uitgenut. Vanwege de sparingen is hierbij een studie gedaan naar een veilige equivalente plaatdikte waarmee de constructie is berekend en getoetst.
Daarnaast is zorgvuldig gekeken naar de onderlinge koppeling van de platen. Door deze ribben op 5 mm van de plaatrand te plaatsen, ontstaat er ruimte voor vulplaten met een dikte van 10 mm. Dit zorgt ervoor dat tussen de weervaste stalen platen voldoende ruimte is voor ventilatie, zodat het weervaste staal bij het corroderen bij de verbindingen bij vochtige omstandigheden niet overmatig zal opzwellen. Om galvanische corrosie te voorkomen zijn rvs-bouten in het weervaste staal toegepast.
Voor de metaalwerkzaamheden en de assemblage van de toren is onder begeleiding en verantwoordelijkheid van Royal IHC een verbinding aangegaan met het Twentse regionale praktijkonderwijs. De leerlingen werden betrokken bij alle facetten van het uitvoeringsproces. Dit heeft een connectie gelegd tussen de staalindustrie en het onderwijs in de regio. Uiteindelijk is de toren, mede dankzijde de slimme opdeling van de staalconstructie, in slechts een week gemonteerd.
Vanuit constructief-functioneel perspectief is het weervaste staal een ideaal antwoord gebleken op de combinatie van esthetische bewerkingswensen, constructieve draagkracht en uitvoeringstechnische randvoorwaarden. Door het uiterlijk laat het staal en de gehele toren zich als vanzelf invoegen in het natuurlijke parklandschap.
