Algemene projectomschrijving
Om Rotterdam bereikbaar en leefbaar te houden moet het autoverkeer in de stad verminderen en dient het voor reizigers aantrekkelijk te zijn om met het openbaar vervoer te reizen. Om die reden is P+R Kralingse Zoom uitgebreid met een parkeergarage waardoor het aantal parkeerplaatsen is toegenomen van 730 naar 1700. De parkeergarage ligt direct aan de A16 en is gebouwd boven een metrostation en naast een bushalte. Ballast Nedam werd door de gemeente Rotterdam geselecteerd voor het ontwerp en de realisatie van een publiekstoegankelijk transferium met ontsluiting via een doelgroepenstrook, gekoppeld aan het bestaande openbaar vervoersaanbod: metro, bus en people mover.
In de ruimtelijke ordening wordt ingezet op knooppuntontwikkeling. Het slagen daarvan is voor een belangrijk deel afhankelijk van de kwaliteit van de knoop waarin de verschillende vervoersmodaliteiten samenkomen: het overstapmoment. Tot voor kort werden de gebouwen die deze overstap faciliteren vooral opgevat als ‘overstapmachine’: een functionele machine voor de verwerking van reizigersstroom en de daarbij gebruikte vervoersmiddelen. In toenemende mate worden de overstapmachines meer dan puur functionele machines.
Net als de nieuwe treinstations worden P+R-gebouwen beschouwd als de katalysator voor ontwikkelingen in de directe omgeving. P+R Kralingse Zoom is een hiervan voorbeeld: geen anonieme ‘machine’, maar een gebouw met een identiteit, dat comfortabele routes biedt voor de overstap tussen fiets, auto en metro. P+R Kralingse Zoom is tevens startpunt voor de herontwikkeling van het Brainpark.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Hoofdconstructie
De parkeergarage valt onder te verdelen in vier bouwdelen. De bouwdelen 1 en 2 zijn opgetrokken met een imposante staalconstructie en geplaatst op een in het werk gestorte betonconstructie. De onderste parkeervloer van deze delen bevindt zich op het niveau van de naastgelegen snelweg.
Vanaf het maaiveld richten zich kolommen in de lucht met een lengte van 6,8 m, waarop de staalconstructie is aangebracht. Deze staalconstructie zorgt voor de overspanning tussen de betonkolommen. De parkeergarage wordt doorsneden door de metrolijn. Het was daarom noodzakelijk over de metro een bruggebouw te maken.
De bouwdelen 3 en 4 zijn volledig opgetrokken in prefab beton. Aangezien deze delen starten vanaf het maaiveld, kon hier standaard worden doorgestapeld.
Overbrugging metrolijn
De overbrugging over de metro bestaat uit drie stalen vakwerken. Twee vakwerken zijn geplaatst aan weerszijden van de parkeergarage en hebben een gemiddelde hoogte van 12 m, met daaronder hangstijlen voor de onderste vloer. In het midden van het gebouw is een vakwerk geplaatst met een hoogte van 16 m. Dit vakwerk draagt twee keer zo veel belasting als de vakwerken op de zijkanten.
Fundering/Laag van Kedichem
De volledige parkeergarage is gefundeerd op prefab betonpalen met van circa 20 m. Naast de metrobaan zijn echter Leka-palen, met groutinjectie, toegepast met een lengte van 40 m. Dit paaltype en deze lengte waren noodzakelijk om er voor te zorgen dat er geen zakkingen optreden van de metrolijn. Deze is namelijk gefundeerd op prefab betonpalen op eenzelfde niveau als de overige palen van de parkeergarage.
Open structuur
Om de parkeergarage zo vrij mogelijk indeelbaar te houden is er besloten om voor alle bouwdelen enkel constructieve onderdelen te plaatsen langs de zijkanten van het gebouw en op de middenas over de lengte van het gebouw.
De totale breedte van het gebouw is 33,2 m. Elke overspanning is daarmee gelijk aan 16,6 m. Gekozen is om deze overspanning te realiseren met economisch gunstige, maar esthetisch verantwoorde kanaalplaten.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
ZJA ontwierp een ruim 175 m lang en 6 verdiepingen hoog bouwwerk met een open karakter en een opvallende aluminium lamellengevel, waarbij hoog werd ingezet op de verschijningsvorm als visitekaartje voor de gehele locatie, en waarbij licht, kleur en materiaalgebruik een belangrijke rol spelen. Het gebouw volgt de kromming van de A16 en benadrukt zo de identiteit van het gebouw en de relatie met de snelweg. Daarnaast overkluist het gebouw deels de metrolijn en het busstation. Het resultaat is een markant knooppunt dat fungeert als beelddrager van het kantoorgebied Brainpark. Sociale veiligheid kreeg een hoofdrol in het ontwerp, door bijvoorbeeld zorgvuldig aandacht te besteden aan het verlichtingsniveau, er voor te zorgen dat duidelijke en lange zichtlijnen bijdragen aan een veilig gevoel en een natuurlijke oriëntatie, en door te zorgen voor voldoende daglichttoetreding door gebruik te maken van een ruime vide.
P+R Kralingse Zoom is een belangrijk vervoersknooppunt en kent veel verschillende bezoekersstromen. Verschillende regionale buslijnen hebben hier hun eindpunt, waarna reizigers verder kunnen reizen per metro. Automobilisten kunnen hun auto parkeren en overstappen op openbaar vervoer. Een people mover verbindt de P+R met het bedrijventerrein Rivium in Capelle aan den IJssel. Het ontwerp van een optimale routing zorgt voor een veilig en publieksvriendelijk gebouw. Deze routing is zo georganiseerd dat de bezoekers van P+R Kralingse Zoom op piekmomenten goed verwerkt kunnen worden. De controlezone van het metrostation is volledig geïntegreerd in het gebouw en in slechts enkele minuten is de bezoeker getransformeerd van automobilist tot OV-reiziger.
Het masterplan gaat uit van een opgetild maaiveld boven twee parkeerlagen. De twee parkeerlagen vormen de groene plint van het gebouw, een roostergevel met begroeide nissen. Het bovenliggende volume fungeert als eyecatcher vanaf de A16. Het horizontale patroon in de lamellengevel versterkt dit karakter. In de langsgevels zijn golfachtige patronen ontworpen, door elke lamel op een vaste en bepaalde stand te positioneren. Op deze wijze wordt binnen van buiten gescheiden, zonder dat de ruimte wordt afgesloten. Brainpark en P+R Kralingse Zoom krijgen op deze manier een herkenbaar gezicht.
Het ontwerp is volledig voorbereid op een tweede fase, waarbij de parkeergarage in de toekomst eenvoudig naar ca. 2.200 parkeerplaatsen kan worden uitgebreid. De constructie kent namelijk een zodanige uitvoering dat in een latere fase maar liefst drie extra verdiepingen gerealiseerd kunnen worden. Het entreeniveau van het transferium is uitgevoerd met een vrije hoogte van 4 m. In een latere fase kan dit gedeelte van het gebouw plek bieden aan commerciële ruimten zonder dat de publiekstoegankelijkheid in het gedrang komt.
Niet alleen dragen de effecten die de P+R met zich meebrengt, zoals het stimuleren van openbaar vervoer en het ontlasten van de binnenstad, bij aan een duurzame leefomgeving. Het gebouw zelf doet dat ook door bijvoorbeeld de regenwaterafvoeren te koppelen aan oppervlaktewater waardoor de riolen minder zwaar belast worden en een geluidsbuffer vormen tussen de snelweg en het Brainpark.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
Stabiliteit
Door de open structuur, de grote lengte van het gebouw, de overbrugging van de metrobaan en de relatief grote hoogte na een eventuele uitbreiding is de stabiliteit in dwarsrichting een facet in het constructieve ontwerp. Dwarsverbanden konden niet worden gemaakt.
De oplossing is gevonden door de relatief slanke trappenhuizen uit te voeren in verticale, in de fundering ingeklemde, stalen vakwerken en deze te combineren met enkele overige stabiliserende elementen zoals stalen schoren in de kopgevels en nabij de overbrugging op level 1 en 2. Door de verschillende posities van de stabiliserende elementen per bouwlaag en de toe te passen dilataties is de stabiliteit onderzocht met EEM-software.
Robuustheid en tweede draagweg
Het gehele gebouw en zeker de overbrugging van de metro(bak) diende een voldoende mate van robuustheid te bezitten. De overspanning van de drie vakwerken is 42 m. De vakwerken zijn ontworpen op een tweede draagweg. Door het vakwerk uit te voeren als een combinatie van kruizen, wordt gegarandeerd dat tijdens een calamiteit het mogelijk bezwijken van een constructieonderdeel niet zal leiden tot een voortschrijdende instorting van het gebouw. De belasting wordt middels een alternatieve draagweg afgedragen naar de fundering.
Een aanvullende uitdaging voor de tweede draagweg waren de kolommen waarop de statisch bepaalde vakwerken rusten. De tweede draagweg is hier, in samenwerking met TNO, beschouwd met een kwalitatieve beschouwing. Aanbevelingen zijn gedaan en onder andere de kolommen zijn berekend op een bijbehorende aanrijdbelasting.
Bijzondere aspecten uitvoering
Stabiliteit bouwdeel 1
In bouwdeel 1 is een relatief grote vide aanwezig. Deze vide is opgebouwd uit stalen vakwerken die in principe op een drietal kolommen rusten. De stabiliteit van deze vide wordt mede verzorgd door de omliggende vloerconstructie. Daar deze vloerconstructie tijdens de bouw (nog) niet aanwezig was, dienden er tijdelijke hulpconstructies te worden toegepast op een tweetal hoekpunten van de vide. Tijdens de opbouw van de vloer werd de constructie echter oneigenlijk belast. Om deze spanningen in de constructie niet te ver te laten oplopen en bij het verwijderen van de hulpconstructie de zware constructie niet te laten 'schrikken', zijn vijzels toegepast, zodat men de vervormingen en bijbehorende spanningen nauwkeurig kon monitoren.
Vakwerkconstructies overbrugging
De overbrugging van de metrobak vormde een opgave op vele fronten. De overbrugging moest gerealiseerd worden in een aantal kortdurende buitendienststellingen van de metro.
De enorme stalen vakwerken zijn aangevoerd en op de bouwplaats geassembleerd. In nachtelijke uren zijn deze door Mammoetkranen geplaatst en is de onderste vloer geplaatst. Hierna kond de metrobak weer worden vrijgegeven. Voor de dwarsstabiliteit zijn hulpschoren toegepast, maar deze dienden op een van te voren uitgekiende positie te zijn geplaatst, in verband met het inhijsen van de kanaalplaten van de overige verdiepingen. Met het BIM/Revit-model en diverse clashcontroles is een uitvoerbare variant ontwikkeld. Bijkomend aandachtspunt was de spanningsontwikkeling in de spanten, tijdens de opbouw van de vloeren en de vakwerken. Hierbij speelde tevens het ontbreken van de druklaag en de excentrische belastingen ten gevolge van de hier aanwezige hellingbanen, tijdens de montage (spanningsopbouw in het hulpstaal) een grote rol.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
P+R Kralingse Zoom is een belangrijk vervoersknooppunt dat over het spoor en de metro is gebouwd en direct aan de A16 ligt en daarnaast een directe toegang heeft naar het perron van de metro. De parkeergarage heeft een snelle verkeersafwikkeling, omdat de hellingbanen achter elkaar liggen en beschikt over een atrium dat zorgt voor extra daglichttoetreding. Het verhoogde maaiveld beschikt over een vrije hoogte van 4 m. Hierdoor kan in de toekomst deze laag benut worden door aanvullende functies als kiosken, winkeltjes enzovoort, zodat de deze aansluit bij de ambitie van het masterplan Kralingse Zoom.
