Algemene projectomschrijving
Het project Hoofdkantoor voor de Goede Doelen Loterijen in Amsterdam betreft gedeeltelijke transformatie en renovatie van een al lang leegstaand kantoorpand in Amsterdam Zuid, en gedeeltelijk nieuwbouw.
De ruim 600 medewerkers van de Goede Doelen Loterijen werkten verspreid over vijftien verschillende panden in en rond Amsterdam. De opdrachtgever Goede Doelen Loterijen wilde voor haar medewerkers een nieuwe werkplek waar iedereen zich thuis voelt. Zij wilden vooral een bijzonder duurzaam gebouw, dit was erg belangrijk voor deze organisatie die duurzaamheid uitdraagt als één van haar kernwaarden. Het maatschappelijk doel en het idealisme van de Goede Doelen Loterijen zijn nu zichtbaar in hun huisvesting: een transparant, energieneutraal en toegankelijk gebouw voor de medewerkers én voor de buurt.
Vanaf de eerste ontwerpfase is er gewerkt aan een ontwerp in een integraal ontwerptraject met een team van adviseurs op gebied van installaties, bouwfysica, constructie, duurzaamheid, landschap, ecologie en interieur. Duurzaamheid is vanaf het begin integraal meegenomen in het ontwerp, in samenwerking met BenR adviseurs voor duurzaamheid. Ook ruim 100 medewerkers van de Goede Doelen Loterijen zijn vanaf het begin intensief betrokken geweest bij het ontwerpproces. In workshops en brainstormsessies zijn ze uitgenodigd om mee te denken en mee te ontwerpen. Zo is er een gebouw ontstaan dat de bijzondere sfeer en werkwijze van deze organisatie past als een handschoen. In een uniek en vernieuwend integraal proces van co-creatie werden alle duurzaamheidswensen van de opdrachtgever in kaart gebracht.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Staal speelt een belangrijke rol in dit bijzondere project.
Over het gehele gebouw werd een nieuw stalen dak gebouwd van ca. 50x80 meter. Zowel binnen in het atrium als op het voorplein rust het gehele dak op karakteristieke stalen ‘boom’kolommen. De draagconstructie is een hybride constructie van hout en staal.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
De medewerkers wilden graag het groen van hun oude werkomgeving, nabij een park, meenemen maar het nieuwe gebouw. Het spectaculaire stalen dak van de Goede Doelen Loterijen dat het gehele bestaande gebouw overspant, is het antwoord op al deze wensen:
· Het is een groots en uitnodigend gebaar naar de omgeving: van bovenaf zichtbaar voor de mensen in de hoogbouw van de Zuidas, en op ooghoogte voor de buurtbewoners;
· In het dak zijn zonnepanelen opgenomen en wordt het regenwater opgevangen voor gebruik in sprinklers en sanitair;
· Het dak bestaat uit 6.800 opengevouwen bladeren van gepolijst aluminium die een prachtig lichtspel geven in het atrium, alsof je in een echt bos loopt;
· Zowel binnen in het atrium als op het voorplein rust het dak op karakteristieke stalen ‘boom’kolommen.
Het dak overspant het bestaande gebouw waardoor de oude patio is veranderd in een zonnig, mediterraan binnenplein als levendig hart van het gebouw.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
Nieuwe stalen kolommen dragen de constructie en worden waar mogelijk geïntegreerd in de bouwkundige wanden - met uitzondering van de karakteristieke stalen ‘bomen’, die zijn opgebouwd uit in afmeting verlopende stalen kokers. De takken van de bomen zijn zodanig geplaatst dat een ideale ondersteuning van het dak ontstond en alle liggers gelijkwaardig qua dimensies volledig uitgenut worden. Hierdoor is esthetiek gecombineerd met efficiëntie in materiaalgebruik. De drie grote boomstructuren worden gedragen door nieuwe betonnen kelders, daarnaast zijn er drie kleinere boomvormige kolommen die afdragen op het 3e verdiepingsniveau.
Via de nieuwe stalen liggers worden de horizontale krachten de betonvloer van de derde verdieping in geleid. De stalen bomen maken geen onderdeel uit van de stabiliteitsconstructie van het dak waardoor deze uitermate slank konden blijven.
Duurzaamheid
De wens van de opdrachtgever was een energieneutraal gebouw. Uiteindelijk hebben alle toegepaste duurzaamheidsmaatregelen zelfs een energiepositief gebouw opgeleverd. Er werd een EPC score van [-0,076] behaald. Het nieuwe hoofdkantoor voor de Goede Doelen Loterijen ontving de BREEAM certificering 'Outstanding' en is daarmee het meest duurzaam gerenoveerde pand van Nederland. Hier is een BREEAM score van 85 % voor nodig, het gebouw van de Goede Doelen Loterijen scoorde maar liefst 92,61 %.
Het pand wordt verwarmd en gekoeld via een warmte-koudeopslagsysteem. Beton uit de bestaande constructie is hergebruikt, en alle nieuw toegepaste materialen zijn getest op duurzaamheid. Verder zijn er verschillende innovatieve duurzaamheidsoplossingen toegepast, zoals ‘smartpanels’ in de gevels die door zonne-energie smartphones kunnen opladen, en een wormenhotel op het dak waar compost in verwerkt wordt.
Het pand is daarnaast ook zeer ‘sociaal duurzaam’: een comfortabele en inspirerende werkplek als thuis voor alle GDL medewerkers.
Materiaalgebruik (efficiëntie)
Het duurzame ontwerp begon met behouden van wat er al was: de betonstructuur, de hoofdopzet en veel materialen van het bestaande gebouw zijn bewaard en opnieuw gebruikt. Hier zijn nieuwbouwvolumes aan toegevoegd en het spectaculaire nieuwe dak dat het gehele bestaande gebouw overspant. De bestaande opzet is in het nieuwe gebouw nog duidelijk zichtbaar.
Alle nieuw gebruikte materialen zijn getest op hun duurzaamheid en kunnen ook in een volgende levensfase van het gebouw weer benut worden, of elders hergebruikt.
Over het gehele gebouw werd een nieuw stalen dak gebouwd van ca. 50x80 meter. De draagconstructie is een hybride constructie van hout en staal. De dragende CLT dakplaat is een gelamineerde, sterke en duurzame vurenhouten plaat die in twee richtingen afdraagt op de nieuwe staalconstructies. Nieuwe stalen kolommen dragen de constructie en worden waar mogelijk geïntegreerd in de bouwkundige wanden - met uitzondering van de karakteristieke stalen ‘bomen’, die zijn opgebouwd uit in afmeting verlopende stalen kokers. De takken van de bomen zijn zodanig geplaatst dat een ideale ondersteuning van het dak ontstond en alle liggers gelijkwaardig qua dimensies volledig uitgenut worden. Hierdoor is esthetiek gecombineerd met efficiëntie in materiaalgebruik. De drie grote boomstructuren worden gedragen door nieuwe betonnen kelders, daarnaast zijn er drie kleinere boomvormige kolommen die afdragen op het 3e verdiepingsniveau.
Via de nieuwe stalen liggers worden de horizontale krachten de betonvloer van de derde verdieping in geleid. De stalen bomen maken geen onderdeel uit van de stabiliteitsconstructie van het dak waardoor deze uitermate slank konden blijven.
Alle nieuw gebruikte materialen zijn getest op hun duurzaamheid en kunnen ook in een volgende levensfase van het gebouw weer benut worden, of elders hergebruikt.
Duurzame materialen die gebruikt zijn: natuurlijke isolatie, bamboe, natuursteen, milieuvriendelijke verf, FSC-hout, cradle to cradle materialen. Alle gebruikte materialen komen uit de regio en ook sloopmateriaal uit het bestaande pand is hergebruikt. In de ramen op het zuiden zijn zogenaamde PowerWindows opgenomen, innovatieve energie-opwekkende ramen.
Voor het interieur is deels gebruik gemaakt van meubilair afkomstig uit de voormalige huisvesting van de Goede Doelen Loterijen, deels is ook creatief gebruik gemaakt van tweedehands meubilair en interieurelementen.
Aan het patroon in het bladerdak ligt een creatief proces van productontwikkeling ten grondslag dat typisch is voor Benthem Crouwel Architects. Er is gezocht naar een materiaal dat de kleuren van de omgeving moeiteloos overneemt en kwam daarbij uit op aluminium. Deze vierkante platen zijn vervolgens kruiselings, op verschillende manieren, opengesneden en getest.
Energiegebruik en verbruik tijdens bouw en gebruik
Voor de installaties heeft de ambitie “energieneutraal” voorop gestaan. Eerst is de energievraag geminimaliseerd, daarna is zoveel mogelijk energie-uitwisseling toegepast en de duurzame energieopwekking gemaximaliseerd.
Toepassing van onder andere de warmte-koudeopslag, 949 zonnepanelen en gebruik van regenwater - voor het sanitair, de daktuin en de sprinklerinstallatie - zorgen samen voor een volledig energieneutraal gebouw. Uiteindelijk hebben alle toegepaste duurzaamheidsmaatregelen zelfs een energiepositief gebouw opgeleverd.
