Algemene projectomschrijving
De Kalmthoutse Heide maakt deel uit van het Belgisch-Nederlandse Grenspark Kalmthoutse Heide. De kracht van dit gebied is de grote diversiteit aan landschappen, natuur en het cultuurhistorisch erfgoed. De nieuwe brandtoren levert een wezenlijke bijdrage aan de bescherming van deze waarden doordat de vrijwillige brandwacht vanaf de toren het gebied bewaakt en behoed voor branden. Het belang daarvan werd in 2011 pijnlijk duidelijk toen 600 hectare natuur werd verwoest door een grote bosbrand. De oude brandtoren bleek te klein, kwam amper boven de bomen uit en het ontbrak aan goede communicatiemiddelen met de hulpdiensten. De gemeente Kalmthout, Agentschap Natuur en Bos en telecomoperator van de hulp- en veiligheidsdiensten ASTRID, namen daarom het initiatief tot de bouw van een nieuwe toren. De toren is er in eerste plaats voor de veiligheid, maar maakt daarnaast de bijzondere kwaliteiten van het gebied beter beleefbaar voor recreanten en toeristen. Als bijzondere landmark zet de nieuwe toren het gebied op de kaart.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
De basis van het ontwerp wordt gevormd door een bijzondere stalen vakwerkconstructie die is opgebouwd uit meerdere driehoeken, in een mos-grijze kleur. Het vakwerk is verdeeld in gelijke segmenten van steeds 6 meter hoog. Door de driehoekige segmenten op een regelmatige manier ten opzichte van elkaar te verdraaien ontstaat een dynamisch beeld. Vanuit elke hoek is het silhouet van de toren daardoor anders. Het stalen vakwerk vormt de hoofddraagconstructie, waarbinnen een kern van trappen is opgehangen van staal met een houten bekleding.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
Binnen de stalen vakwerkconstructie vormen de trappen en platformen een houten kern die contrasteert met het stalen vakwerk. De trappen zijn afwisselend in alle windrichtingen georiënteerd. Het dynamische beeld wat dit oplevert doet denken aan de penrose-trappen van Esscher. De route naar boven is een belevenis op zich. Hierdoor ontstaan voor de toerist steeds wisselende uitzichten op de omgeving en kan het natuurschoon goed worden ervaren.
De borstweringen, balustrades en de brandwachtpost zijn afgewerkt met hetzelfde Accoya hout. Door te variëren in de dikte van de lamellen en hun onderlinge afstand, heeft de toren ondanks de grootte een verfijnde uitstraling. De kleur- en materiaalcombinatie van het hout en staal zorgt ervoor dat de toren zich goed voegt naar de natuurlijke omgeving.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
De stalen vakwerkconstructie oogt op het eerste gezicht eenvoudig, maar bleek technisch uitdagend om uit te voeren. Bijzonder zijn de 'staalknopen' die de verschillende driehoekige segmenten blind met elkaar verbinden. De staalknopen verbinden stalen balken vanuit 6 verschillende richtingen en hoekverdraaiingen in één punt. De stalen balken zijn hiertoe met de grootst mogelijke nauwkeurigheid uitgesneden en aan elkaar gelast. Alle bevestigingsmiddelen zijn binnen de kokerprofielen uit het zicht weggewerkt. Hierdoor ontstaat een buitengewoon strakke constructie.
Bijzondere aspecten uitvoering
De Kalmthoutse Heide maakt deel uit van de Belgische (en Nederlandse) Natura2000 gebieden. Dat betekent dat bouwen in dit beschermde natuurgebied aan strenge voorwaarden was gebonden. De gehele toren is daarom zoveel mogelijk prefab gemaakt. Ter plaatse werd de toren in drie delen op elkaar gehesen. Ook de post van de brandwacht werd prefab op de toren geplaatst. Hierdoor kon de impact van bouwwerkzaamheden op de omgeving tot een minimum beperkt worden.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
Op 12 en 24 meter hoogte zijn er ruime uitzichtplatformen ontworpen, met borstweringen van verticale houten lamellen. Bovenin de toren is de post van de brandwacht te vinden op 30 meter hoogte. De comfortabele post is van alle gemakken voorzien en heeft een hoogwaardige afwerking. Het is de dagelijkse werkplek van de vrijwilligers van de Kalmthoutse brandwacht. Boven de brandwachtpost staat de communicatiemast die reikt tot 42 meter hoogte. Binnenkort komen daar ook nog slimme camera’s bij die door middel van kunstmatige intelligentie automatisch bosbranden kunnen detecteren. Dit vult het werk van de vrijwillige brandwacht aan.
Wat het project bijzonder maakt is dat binnen één samenhangend architectonisch ontwerp meerdere functies als vanzelfsprekend zijn samengebracht: de brandwacht, communicatiemast en natuurbeleving.
