Algemene projectomschrijving
Uitgangspunt voor het ontwerp van de toren is het zichtbaar en beleefbaar maken van de historie van de voormalige militaire vliegbasis. Op de locatie van de toren stond het vroegere vooroorlogse terminal-gebouw met verkeerstoren. De nieuwe uitkijktoren is vormgegeven als een opengewerkte ‘serpentine’. Hierin verwijzen de open gedeelten in de schil van de toren naar de (oog)hoogtes van diverse relicten en objecten die kenmerkend zijn voor het gebied. Zo wordt de ooghoogte van een F-16 piloot en een vleermuis beleefbaar gemaakt, en wordt verwezen naar de diverse bunkers en shelters in het gebied. De toren is daarmee meer dan slechts een route van A naar B. De route naar boven is als een ‘narrative wayfinding’ en vertelt het verhaal van de geschiedenis van het gebied.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Kenmerkend voor de toren is dat deze volledig in staal is uitgevoerd en dat elk constructieve element tevens een esthetische functie heeft. De architectuur wordt dus gemaakt door de staalconstructie. Zo zorgt de serpentinevorm van de schil voor doorzichten op verschillende hoogtes richting de omgeving en zorgt het patroon van de verticale, verstijvingsribben voor een dynamische schaduwwerking op de schil, afhankelijk van de stand van de zon.
De totale torenhoogte vanaf bovenkant fundering tot bovenzijde schil is 13,2 meter. Het dek voor het uitkijkplatform is geplaatst op een hoogte van 12 meter. De toren is opgedeeld in 32 gelijke delen (hoek 11,25°) met een totale diameter ca. 3,6 meter. Vanuit constructief oogpunt zorgt de serpentine voor de stabiliteit van de uitkijktoren. De serpentine bestaat uit staalplaten (t=8mm) en kent in basis een relatief slappe vorm. Aan de binnenzijde wordt deze daarom versterkt door een constructieve helix in de vorm van een stalen strip die tevens de dekvloer draagt. Aan de buitenzijde wordt deze zelfdragende gevelschil versterkt met verstijvingsribben. Hierdoor ontstaat een stijve schaal die de horizontale belastingen kan opnemen. De stalen buiskolom met uitkragende traptreden vormt de spil van de constructie en draagt voor het overgrote deel de verticale belasting van de uitkijktoren. De constructie van de uitkijktoren is gefundeerd op een betonnen funderingsplaat op staal.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
Het integrale ontwerp is tot stand gekomen door een intensieve samenwerking (van schetsontwerp t/m uitvoering) tussen de architect, constructeur en bouwer. Uniek aan de toren is dat deze volgens scheepsbouwprocessen is opgebouwd. De werktekeningen zijn op de stalen platen geprint en daarna middels een volautomatische plasmasnijder uitgesneden. Vervolgens zijn de platen gezet en gekant. De schil van de toren bestaat uit vier segmenten die volautomatisch zijn gelast met een robot.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
Door de dragende schil is de vorm en detaillering van het ontwerp eenvoudig en abstract. Hiermee wordt aangesloten op de abstracte bouwstijl van de militaire objecten in het gebied.
De constructieve uitdaging voor deze opgave was om de in basis slappe serpentine vorm stijf genoeg te maken voor het stabiliseren van de toren. Door de serpentine aan de binnenzijde subtiel te versterken met een stalen helix en aan de buitenzijde te voorzien van doorgaande en niet doorgaande verstijvingsribben is een stijve schaal ontstaan die de belastingen uit wind en scheefstand kan opnemen.
Voor de uitvoerbaarheid is de toren opgedeeld in 4 gelijke segmenten (90° per segment) die met een doorgaande strip onderling zijn gekoppeld d.m.v. bouten. Rondom de toren lopen niet alle verstijvingsribben door, maar wordt elke 4e strip doorgaand uitgevoerd. Dit komt neer op slechts drie doorgaande strippen per segment, waarvan één strip wordt gedeeld met het aangrenzende segment. De strippen koppelen de opengewerkte delen van de staalplaat en zorgen voor voldoende samenhang in het geheel. In het ontwerpproces is veel afstemming geweest om de architectonische en constructieve wensen op elkaar af te stemmen.
Het eindresultaat is een dynamische toren met verschillende vrije uitzichten vanuit de binnenzijde van de toren op de omgeving.
Bijzondere aspecten uitvoering
Om overlast op de locatie in het natuurgebied te beperken is de toren zoveel mogelijk geprefabriceerd. De schil bestaat uit vier segmenten die op de scheepswerf zijn samengesteld en door lasrobots volledig zijn afgelast. Door het gebruik van de lasrobots zijn zeer strakke esthetische lassen gerealiseerd met een beperkte hitte inbreng, zodat de schil niet ongewenst kon vervormen. De vier segmenten zijn vervolgens thermisch verzinkt in het grootste beschikbare zink-bad van de Benelux. Door de vier geprefabriceerde delen en de geprefabriceerde trapdelen kon de volledige de toren in slechts drie dagen op de locatie geplaatst worden. Tijdens de bouw hebben jongeren van Stichting Zekere Basis geholpen met het uitgraven van de fundering en het aanbrengen van de groene coating op de toren.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
Door de serpentinevorm hebben volwassenen en kinderen op verschillende hoogtes doorzichten richting de omgeving. Door de toepassing van staal is de toren robuust en zeer onderhoudsarm.
Duurzaamheid
Kenmerkend aan de toren is dat deze volledig in staal is gerealiseerd en dat elk constructieve element ook een esthetische betekenis heeft. De architectuur wordt dus gemaakt door de staalconstructie. Door de toepassing van staal is de toren robuust en zeer onderhoudsarm.
Materiaalgebruik (efficiëntie)
Het integrale ontwerp is tot stand gekomen door een intensieve samenwerking (van schetsontwerp t/m uitvoering) tussen de architect, constructeur en bouwer. De toren is volgens scheepsbouwprocessen opgebouwd. De schil is volledig opgebouwd uit plaatmateriaal waardoor een zeer hoge materiaal efficiëntie is bereikt. Door het ingekochte materiaal af te stemmen op de benodigde breedte van de schaaldelen was er minder dan 10% snijverlies. De werktekeningen zijn simultaan op de staalplaten geprint tijdens het volautomatische CNC-plasma snijden. Vervolgens zijn de platen gezet en gekant. De vier segmenten van de schil van de toren zijn volautomatisch gelast met een robot.
Door de intensieve samenwerking tussen architect, constructeur en bouwer tijdens het gehele ontwerpproces en de realisatie is de vorm en detaillering van de toren eenvoudig en abstract gebleven. Ook dit heeft geleid tot zeer efficiënt materiaalgebruik.
Energiegebruik en verbruik tijdens bouw en gebruik
De locatie was niet voorzien van bouwstroom en is slechts voor de duur van drie dagen belast met het gebruik van een lichte mobiele kraan van firma Kuiphuis. Omdat de volledige staalconstructie is geprefabriceerd waren er op locatie enkel accu aangedreven schroeftollen nodig om de constructie in elkaar te zetten.
De toren is enkel overdag te betreden en is niet aangesloten op elektriciteit.
Mate van overlast (bouwwerkzaamheden) voor mens en dier
Om overlast op de locatie in het natuurgebied te beperken is de toren zoveel mogelijk geprefabriceerd. De schil bestaat uit vier segmenten die op de scheepswerf gebouwd zijn en daarna vervoerd zijn naar de locatie. Het plaatsen van de toren is zorgvuldig buiten het broedseizoen van de vogels gepland. Het graafwerk voor de fundering is uitgevoerd door jongeren van stichting Zekere Basis waardoor het gebruik van zware graafmachines niet nodig was. Na uitharding van het beton kon de toren in een paar dagen op de locatie geplaatst worden en voor het broedseizoen worden opgeleverd.
Innovaties op product-, concept- en bouwniveau
De toren is volgens innovatieve processen gemaakt. De werktekeningen zijn simultaan op de staalplaten geprint tijdens het volautomatische CNC-plasma snijden. Vervolgens zijn de platen gezet en gekant. De schil van de toren bestaat uit vier segmenten die volautomatisch zijn gelast met een robot. Door de werkwijze tijdens het ontwerpproces en de realisatie is de vorm en detaillering van het ontwerp eenvoudig en abstract gebleven. Dit heeft geleid tot zeer efficiënt materiaalgebruik.
Na het lassen zijn de schaaldelen in het geheel thermisch verzinkt in het grootst beschikbare zinkbad van de Benelux.
