Algemene projectomschrijving
Oostenburg was eeuwenlang het centrum van handel en industrie. De afgelopen jaren is het Amsterdamse eiland ontwikkeld tot een nieuwe, stoere stadswijk met ongeveer 1500 woningen, een mix van sociale, middensegment en vrije sector huurwoningen, koopappartementen en zelfbouwwoningen. Daarnaast is er ruimte voor horeca en andere bedrijvigheid. Het diverse woningaanbod op deze historische plek dichtbij het centrum van Amsterdam, maakt Oostenburg tot een unieke stadswijk voor iedereen.
Op kavel 6 is een ensemble van één woontoren, twee kleinere (woon)gebouwen en een bedrijfsruimte die de kernwaarden van het eiland Oostenburg verbeelden gebouwd: stoer, levendig en contrastrijk. De woontoren, met de naam Stork, is ontworpen door NEXT architects, dat ook een coördinerende rol op zich nam. HOH architecten en Urban Echoes tekenden voor de andere drie gebouwen. In totaal levert dit op kavel 6 173 huurwoningen voor jongeren, 30 voor senioren en een bedrijfsruimte op.
De naam Stork refereert aan het voormalige Werkspoor-Stork terrein, dat is gelegen op het eiland Oostenburg. Het werd tussen 1660 en 1665 langs de oever van het IJ aangelegd als bedrijventerrein voor de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Na oplevering van het werfterrein werd het direct ingericht met scheepshellingen, werkplaatsen en het Zeemagazijn, een multifunctioneel pakhuis van 215 m lengte, dat sinds 1981 wordt gebruikt door het Scheepvaartmuseum.
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
Het materiaal van de gevel is sterk verbonden met de plek. Het past qua karakter en uitstraling bij de geschiedenis van het eiland: genius loci. Daarnaast vormt het gebouw, door de hoekligging vlakbij het spoor, een krachtig accent op het eiland Oostenburg. Gezocht is naar een robuust materiaal dat geschikt zou zijn voor de gevel van een hoogbouwproject; niet elk materiaal leent zich voor die functie. In die zoektocht werd rekening gehouden met verschillende aspecten, zoals brandveiligheid en het toekomstig beheer en onderhoud, wat een belangrijke eis van opdrachtgever woningbouwcorporatie Stadgenoot was. De uiteindelijke keuze om de gevel in zijn geheel van cortenstaal te maken heeft met het vervullen van alle deze wensen te maken; het materiaal tikt veel vakjes aan. Naast het feit dat het onderhoudsvrij is , heeft corten geen speciale condenseringen van het staal nodig; het vormt uit zichzelf een beschermlaag, namelijk roest. Daarnaast passen het karakter en de uitstraling van het staal erg goed bij de context: een voormalig industrieel havengebied. De rauwheid van het materiaal komt hier goed tot zijn recht en ademt deze plek.
Al in de tenderfase werd het idee voor een stalen gevel bedacht. Maar was het ook financieel haalbaar? De initiële investering van zo’n gevel is weliswaar hoger dan bij verschillende andere materialen, maar mede op basis van de Total Cost of Ownership bleek het corten een goede keuze voor dit hoogbouwproject.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
Vanaf het begin was duidelijk dat kavel 6 een ingewikkeld plot was; complexe hoogbouw, letterlijk ingeblikt in een stedenbouwkundig plan. Zaak was dan ook om een zeer efficiënt gebouw met een efficiënte plattegrond te ontwerpen. Gekeken is daarbij natuurlijk naar wat de optimale vorm voor het ontwerp zou zijn, wat heeft geleid tot een bijzondere plattegrond van het ensemble, maar ook van het gebouw zelf.
Daarnaast moest het bouwtechnisch haalbaar zijn; welke elementen kun je snel inhijsen? De bouwtijd kon uiteindelijk zo kort mogelijk worden gehouden, ook doordat de gevel met grote cortenstalen elementen tegelijkertijd kon worden gemonteerd.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
Speerpunt bij het ontwerpen van de gevel waren de uitdagingen bij het gebruik van corten: het door de roest toch enigszins verontreinigde spoelwater dat van de gevel komt moet goed opgevangen worden. Het lekwater van de gevel wordt begeleid en onderaan verzameld in een verholen goot waarna het beheersbaar wordt weggeleid.
Daarnaast is door de detaillering van de gevel gezorgd dat het lekwater richting wordt gegeven rond ramen, overgangen van verdiepingen en tussengevelelementen. Het water dat corten elementen bevat loopt zo alleen over cortenstalen elementen naar beneden en niet bijvoorbeeld over glas.
Bijzondere aspecten uitvoering
Door de cortenstalen platen een profilering te geven ontstond een rijkheid in het uiterlijk van de gevel. Ook zorgde deze techniek voor de stijfheid van het staal waardoor het werken met grotere platen mogelijk werd. Ondanks dat de plattegronden van alle verdiepingen hetzelfde zijn – namelijk slim en efficiënt - is door een grote diversiteit aan detaillering in het cortenstaal toe te passen een gevarieerde gevel ontstaan.
Ook bijzonder is dat in contrast met het stoere uiterlijk het geroeste staal tegelijkertijd iets heel aaibaars heeft. Doordat het staal continu in beweging is en als het ware ‘leeft’ ontstaat er een fluweelachtige zachtheid.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
Naast de voordelen van het gebruik van cortenstaal met betrekking tot onderhoud en brandveiligheid, is er nog een zeer groot voordeel van het gebruik van cortenstaal voor de gevel: de plint krijgt zo een robuust uiterlijk met hufterproof eigenschappen dat uitstekend past binnen de binnenstedelijke context.
