Algemene projectomschrijving
De komende jaren wordt een verdubbeling verwacht van het aantal passagiers op Den Haag Centraal. Om in de toekomst meer ruimte te kunnen creëren voor het treinverkeer heeft de E-lijn, onderdeel van het grotere project RandstadRail, een nieuw startstation gekregen. Met het nieuwe startstation heeft Den Haag een ruimtelijk en herkenbaar station gekregen waar reizigers makkelijk en snel tussen Den Haag en Rotterdam kunnen reizen.
De blikvanger van het station is de overkapping van de perrons, die bestaat uit gebogen glas en staal. Een overdekte looproute in de vorm van een expressieve luifel verbindt het nieuwe kolomvrije station met de hal van Den Haag Centraal. De RandstadRail stopt dichtbij de NS-stationshal, de overkapping van de halte loopt door, zodat reizigers snel en droog van het startstation E-lijn naar Den Haag Centraal kunnen. Het startstation bevindt zich langs de rand van het busplatform en hoog boven de Anna van Buerenstraat.
De RandstadRail bereikt het station via een lang viaduct. Deze voert de RandstadRail tot meer dan twaalf meter boven maaiveld over het Bernhardviaduct naar het station. Om de impact van het toeleidende tracé op de omgeving, en dan met name de woonwijk Bezuidenhout-West, zo klein mogelijk te houden is het aangelegd op een slank vormgegeven viaduct. Dit is bereikt door de keuze voor een stalen draagconstructie met grote overspanningen. Hierdoor blijft de ruimtelijke impact op maaiveld beperkt en wordt het uitzicht voor omwonenden zo min mogelijk belemmerd. Bovendien heeft de slanke constructie een minimale impact op de stedelijke omgeving.
De transparante overkapping van staal en glas geeft de halte een ruime maat en zorgt voor herkenbaarheid en comfort voor wachtende reizigers. Met de sculpturale vorm van de overkapping en luifel is een herkenbaar station gecreëerd dat rekening houdt met de menselijke schaal. Tegelijkertijd houdt het station overtuigend stand tussen de omringende megacomplexen en valt het op in de stedelijke omgeving.
ARCHITECTUUR
ZJA Zwarts & Jansma Architecten
CONSTRUCTIEF ONTWERP
ZJA Zwarts & Jansma Architecten
Ontwerpfase:
Movares (spoorviaduct), Royal Haskoning DHV i.s.m. Knippers Helbig (overkapping & luifel)
Uitvoeringsfase:
BAM Infraconsult (Hoofdconstructeur + betonnen onderbouw + overkoepelend)
KnippersHelbig (perronoverkapping)
Royal HaskoningDHV (stalen luifel)
Ney & Partners (stalen kolommen + toeleidend viaduct)
OPMERKINGEN/EXTRA INFORMATIE
Onderaannemer brug: Smulders
Onderaannemers overkapping: Jos van den Bersselaar Constructie, Kersten Europe
Onderaannemer glas: Brakel Atmos
Beschrijving staalconstructie en/of gebruik van staal
De stalen brug
De stalen brug, met een totale lengte van 323 m is verdeeld over tien overspanningen van verschillende lengtes. De breedte van de brug varieert van 10,5 m aan het verste eind tot 16,5 m in het station. Van de zijkant gezien is de brug een gesloten ongedilateerde stalen doosligger met een sierlijke doorsnede opgebouwd uit gewalste staalplaat. De volledige structuur rust glijdend op ronde stalen pijlers met een diameter van 2 m en een hoogte tot 10 m. Het 'stille ligger'-principe is toegepast om geluidsoverlast van de stalen draagconstructie te minimaliseren. Het station aan het eind van de brug wordt omhuld door een 90 m lange overkapping van staal en glas.
De stalen overkapping
De stalen overkapping bestaat uit een netvormige constructie van 3D-gewalste (klimmend gewalst) stalen kokers van 180x100 mm. De doorsnedevorm van de overkapping is een korfboog opgebouwd uit drie cirkelsegmenten waarvan de buitenste twee een gelijke radius hebben. De kokers volgen deze vorm diagonaal volgens de zogenaamde ‘plank lines’. Bij de neus van de overkapping is de vorm meer afgeplat waardoor iedere 3D-gewalste koker uniek wordt. De dakconstructie is aan de buitenzijde langs de perrons glijdend bevestigd op de stalen basis van de brug, waardoor de constructie lateraal kan bewegen. In totaal omvat de stationsoverkapping 375 kokerprofielen die driedimensionaal gewalst en op maat gesneden zijn en vervolgens gemonteerd. De stalen overkapping is bedekt met glas dat koud gebogen is naar de contouren van de staalconstructie en op de buitenste staallaag is bevestigd.
De stalen luifel
De stalen luifel die de droogloop vormt tussen het startstation E-lijn en Den Haag Centraal, is ontworpen met het uiterste minimum aan steunpunten. De aanlanding op het eerste steunpunt van het startstation levert het horizontale vaste punt, zowel in de richting van het alignement als dwars daarop. De twee schuin geplaatste kolommen ondersteunen de luifel. Om de horizontale vervorming dwars op het alignement te kunnen beheersen, is helemaal aan de punt van de luifel, tegen de gevel van Den Haag Centraal, nog een laatste horizontale steunpunt ontworpen in de vorm van een slank portaal, bestaande uit twee diagonalen. De gehele luifel is ontworpen als een spaceframe dat is bekleed met de sculpturaal vormgegeven stalen huid. Een deel van de stalen huid werkt mee in de stabiliteit van het systeem. In het frame en de bekleding zijn verschillende functionaliteiten geïntegreerd waarvan de verlichting meteen in het oog springt. Een spaceframe is in beginsel een efficiënt systeem dat gebruik maakt van de constructieve hoogte in de vrije ruimte. De krachten in dit frame zijn hoog doordat de overspanningen groot zijn, maar zeker ook omdat een deel van de perronoverkapping verticaal óók afdraagt op de luifel. Als gevolg hiervan is het frame relatief zwaar, maar daarmee is het doel wel bereikt; een nagenoeg kolomloze droogloop die helemaal vormgegeven is zoals dat in het architectonische en functionele ontwerp past.
Conservering
Alle stalen onderdelen van de draagconstructie zijn hoogwaardig geconserveerd volgens klimaatklasse C4. De ligging in spoorse en stedelijke omgeving en dichtbij zee, maakt een duurzame hoogwaardige bescherming noodzakelijk.
Bijzondere aspecten bouwkundig concept / ontwerp
Het ontwerp van de ruimtelijke overkapping is door ZJA Zwarts & Jansma Architecten en Knippers Helbig in een parametrisch computermodel gemodelleerd en geoptimaliseerd, waarbij de uitslagen ten behoeve van de productie direct uit het model gegenereerd konden worden. Hierdoor werd het mogelijk om koud gebogen glas te gebruiken dat ter plekke is geïnstalleerd. De gedetailleerde parametrische studie heeft tot een optimaal economisch ontwerp en minimaal gebruik van materiaal geleid door inzet van een genetisch-algoritme.
Bijzondere constructieve slimmigheden / detailleringen
Het betreft een innovatieve, slanke kapconstructie bekleed met gebogen glas. De staalconstructie is geoptimaliseerd door middel van 3D-parametrisch ontwerp en rekensoftware. De stalen kokerprofielen, in de vorm van helices, zijn diagonaal driedimensionaal gewalst (klimmend gewalst). De kokers zijn in twee lagen kruiselings aangebracht, de verbindingen zijn inwendig met spanbouten in de knooppunten gemaakt. Technische installaties zoals verlichting, speakers en bekabeling, en de ophanging van de bovenleiding zijn in de knopen geïntegreerd. De gehele kapconstructie leunt op een randligger die glijdend op het stalen viaduct rust. Bijzondere aandacht is hierbij geweest voor detaillering van de goot en de flexibele aansluitingen van de hwa-installaties.
Bijzondere aspecten uitvoering
Het bijzondere ontwerp en de detailleringen van het startstation E-lijn zorgden voor diverse bijzondere aspecten tijdens de uitvoering. Een doorlopende liggerconstructie van 323 m in de binnenstad van Den Haag is niet zonder hinder te maken. Om de hinder tot een minimum te beperken is op 12 m hoogte een stalen hulpconstructie van 15x70 m gemaakt. Op deze constructie zijn de brugdelen aan elkaar gelast, waarna in twee weekendafsluitingen segmenten van 100 en 80 m over het onderliggende wegennet heen zijn geschoven. De uit 3D gewalste stalen kokers van de overkapping zijn allemaal aangebracht boven een in dienst zijnde weg. Om te kunnen voldoen aan alle veiligheidseisen zijn hiervoor loop-, werk- en opvangbordessen gebruikt. Ook is er speciaal gereedschap zoals evenaars en speciale zuignappen gebruikt. Om de werkzaamheden op de projectlocatie te beperken is de luifel vervaardigd in de fabriek en in vier delen aangevoerd. De luifel rust op twee grote schuine kolommen, waardoor deze volledig losstaat van de reeds eerder gebouwde hal van Den Haag Nieuw Centraal.
Bijzondere functionele aspecten van het bouwwerk
Het startstation E-lijn vormt onderdeel van Den Haag Nieuw Centraal. Er is via de kap en luifel een droogloop gemaakt tussen de perrons van het starstation en de NS stationshal (OVT). De elegant vormgegeven kap en luifel verbeelden dit in één vloeiende beweging.
