De navigatieroos op historische zeevaartkaarten vormde de inspiratiebron voor deze ragfijne constructie uit stripstaal.
| Locatie | Kattenburgerplein 1, Amsterdam |
|---|---|
| Opdracht | Rijksgebouwendienst, Den Haag |
| Architectuur | Ney & Partners, Brussel (België) |
| Constructief Ontwerp | Ney & Partners, Brussel (België) |
| Uitvoering | BRS Building Systems, Moerkapelle |
| Staalconstructie | Anmeco, Zwijndrecht (België) |
Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam huist sinds 1973 in het voormalige ’s lands Zeemagazijn, dat in de 17e eeuw is ontworpen door stadsbouwmeester Daniel Stalpaert. Na een uitgebreide algemene renovatie, onder supervisie van Liesbeth van der Pol van Dok architecten, is het gebouw weer geschikt voor de toekomst. Een onderdeel van de renovatie betreft de overkapping van de voormalige binnenplaats van 34x34 m door een koepel van staal en glas. Voor een aangenaam binnenklimaat is speciaal voor dit project een glaspakket ontworpen dat de warmte maximaal buiten houdt en licht en kleur maximaal doorlaat. Zonwerende coating op het glas zorgt voor de aanvullende klimaatbeheersing en een open strook langs de rand van de koepel maakt natuurlijke ventilatie mogelijk. In de knooppunten van de staalconstructie is een computergestuurde led-verlichting geïntegreerd, die zowel als hoofd-, nood- als sfeerverlichting wordt gebruikt.
De binnenplaats moest met een zo slank mogelijke constructie worden overdekt, die bovendien verwijderd moet kunnen worden zonder het bestaande gebouw te beschadigen. De koepel is ontworpen als een hangend net met alle staven zuiver belast op trek. Door het net om te draaien worden alle onderdelen belast op zuiver druk. Elk onderdeel is uitgevoerd in (massief) stripstaal, waardoor een uiterst slanke constructie ontstaat. De basisgeometrie van de navigatieroos is gerationaliseerd en opgedeeld in 3-, 4-, 5- en 6-hoeken. Deze vorm leidt ertoe dat elk onderdeel in de kap meedoet in de krachtswerking.
De overkapping is opgebouwd uit 2,2 km stripstaal met een dikte van 40 en 50 mm. Het totale gewicht van de kap bedraagt 214 ton. De staalconstructie weegt 148 ton en bestaat uit meer dan zesduizend verschillende onderdelen, waaronder 868 knooppunten. Het glaspakket van totaal 116 ruiten weegt 62 ton. Elk knooppunt bestaat uit een stuk ronde stalen buis van 160x40 mm die, evenals de strippen, zuiver verticaal zijn geplaatst en dus in slechts twee richtingen de bolling van de kap volgt.
De staalconstructie is opgebouwd in de staalconstructiewerkplaats door eerst alle knooppunten op de juiste coördinaten te plaatsen en vervolgens de staven stripstaal onder de juiste hoek af te snijden en ertussen te lassen. Het lassen moest zorgvuldig gebeuren omdat een te grote warmtetoevoer kan leiden tot vervorming in het staal. Dat laatste was ongewenst met name vanwege de kleine toleranties voor het glas.
Na de montage zijn controlemetingen gedaan en kon het glas worden besteld. Vervolgens is de kap uit elkaar gehaald in zestien segmenten (met maximale afmetingen van 20x5 m), op een ponton naar Amsterdam gevaren en met een 700-tons kraan vanaf het ponton in zeven werkdagen gemonteerd.
Voor de montage was op de binnenplaats een zware stempelconstructie opgebouwd, die tevens als werksteiger diende. Ook bij deze montage zijn alle coördinaten opnieuw uitgezet en gecontroleerd, voordat de delen weer aan elkaar werden gelast. De vervorming van de nok door het eigen gewicht van de staalconstructie was van tevoren berekend en bleek uiteindelijk minder dan 20 mm te bedragen. De extra zakking door het eigen gewicht van het glas was marginaal. Van belang was een juiste verdeling bij het plaatsen van het glas om een asymmetrische belasting te voorkomen.
Om het glas de juiste vorm te laten volgen op de verticale profielen is een speciaal aluminium glasprofiel ontwikkeld met een soort komgewricht, waardoor de profielen vrij kantelbaar zijn. Op het profiel ligt een doorgaand glasrubber, inclusief een tweede waterkering. Het rubber is flexibel genoeg om de segmentering tussen twee opeenvolgende ruiten te volgen. Het glas is vervolgens alzijdig opgelegd en ingeklemd met vlinderklemmen om de 300 mm in de sponning van het isolatieglas. Daartoe ligt de afstandhouder tussen de twee ruiten iets naar binnen. De ruiten zijn vervolgens aan de buitenzijde volledig afgekit.
