De oude staalconstructie van de Nedinscofabriek is bij de herbestemming naar woonwerkcomplex in oude luister hersteld.
| Locatie | Nedinscoplein 1, 5912 AP, Venlo |
|---|---|
| Opdracht | Woonwenz, Venlo |
| Architectuur | diederendirrix architecten, Eindhoven |
| Constructief Ontwerp | Advies- en ingenieursbureau voor bouwconstructies van de Laar, Eindhoven |
| Uitvoering | BAM Utiliteitsbouw, Eindhoven |
| Staalconstructie | Peeters Plaat- en Konstruktiebedrijf, Linne |
De Nedinscofabriek behoort tot de meest prominente gebouwen van Venlo. De herbestemming en restauratie van het rijksmonument vormt de spil van het Plan Maaswaard, de stedenbouwkundige herstructurering aan de zuidkant van de binnenstad. Het complex – opgetrokken uit beton, staal en glas – is een voorbeeld van industriële architectuur en wordt met het adagium licht en lucht en ruimte gerekend tot de Nieuwe Zakelijkheid en Het Nieuwe Bouwen. De fabriek is van oorsprong een complex voor fabricage van periscopen, verrekijkers en afstandsmeters van Carl Zeiss. In de periode 1920-1930 is het complex gebouwd in vijf bouwdelen, inclusief de zogenaamde periscooptoren en de transparante machinehal. De fabriek van de Nederlandse Instrumenten Compagnie is gerestaureerd, gerenoveerd en getransformeerd tot appartementen, kantoorruimten en omroepstudio’s voor radio en televisie. In 2009 is een restauratieplan opgesteld. Kantoren voor onder meer de gemeente Venlo, Omroep Venlo en L1, inclusief televisie- en radiostudio’s, zijn er 27 appartementen in het sociale huursegment gerealiseerd. In november opende de hoogste bar van Venlo op de bovenste verdieping van de toren.
Op 36 m hoogte, waar voorheen de periscopen geijkt werden op de kerktorens in de omgeving, kan nu geluncht en gedineerd worden in de Skybar. Op deze hoogste verdiepingvloer is daartoe de later ingebrachte tussenverdieping verwijderd, waarmee de oorspronkelijke, ruim 6 m hoge ruimte in ere is hersteld. De oude geklinknagelde staalconstructie komt weer geheel tot zijn recht, inclusief de zichtbare littekens van de oorlogsjaren en de typische, oorspronkelijke kleurstelling van het staal.
Op de 5e verdieping was oorspronkelijk een stalen hijsinstallatie aanwezig waarmee de geassembleerde onderdelen van de meterslange periscopen naar buiten werden gehesen door de dubbelhoge laaddeuren in de zuidgevel. De hijsinstallatie was in de loop der tijd verloren gegaan. Wel waren de oorspronkelijke aansluitpunten van de oude constructie nog duidelijk herkenbaar en kon diederendirrix op basis van archiefbeelden de hijsinstallatie nauwkeurig reconstrueren, zodat het geheel in oorspronkelijke staat is teruggebracht, samen met de enorme deuren onder de hijsconstructie.
De staalconstructie van de oude machinehal is tientallen jaren verborgen geweest. Deze is geheel gestript. Ook de twee modernere stalen spanten, die later zijn geplaatst om de machinehal uit te breiden, zijn verwijderd. Deze deden afbreuk aan het oorspronkelijke, monumentale ensemble van het Nedinsco-complex, zoals dat was uitgegroeid in de jaren '20 van de vorige eeuw. Windbokken en gevelstijlen zijn op basis van archieffoto’s in oude luister hersteld. De oorspronkelijke kraanbaan met loopkat is behouden als onlosmakelijk onderdeel van de spantconstructies in de machinehal en dient nu mede als ophanging voor een frame voor licht- en geluidsapparatuur in de grote TV-studio.
Aan het einde van de jaren twintig concentreerde Carl Zeiss de fabricage van periscopen met uitzonderlijke lengte (tot 15 m) in Venlo. Het uitrichten en afstellen van deze instrumenten stelde hoge eisen aan de ruimte. Men vond de oplossing in de bouw van een unieke toren, speciaal ontworpen voor het afstellen van periscopen. Het eigenlijke afstellen en testen van de instrumenten geschiedde in het bovenste gedeelte van de toren. De instrumenten werden daartoe aangevoerd vanaf de laagbouw door ze met een hijsinstallatie in verticale stand te brengen. Om zoveel mogelijk uitzicht naar buiten en zo gunstig mogelijke lichtomstandigheden binnenin de toren te verkrijgen, werden de verdiepingen uitgevoerd in staal en zoveel mogelijk voorzien van glazen gevels van vloer tot plafond. In de zuidelijke gevel moesten ter hoogte van de derde en vierde verdieping metershoge deuren komen om de afgewerkte instrumenten naar buiten te kunnen transporteren. Hiertoe werd aan de gevel tussen de vierde en de vijfde verdieping een loopkraan geplaatst. Met het oog op het justeerwerk – waarbij uitzonderlijk lage toleranties gelden – werden aan de stabiliteit van de constructie zeer strenge eisen gesteld. Het grootste gedeelte van de staalconstructie werd met beton omgoten; het ging daarbij toen om een voor Nederland geavanceerde techniek. De toepassing van (giet)ijzeren kolommen in verdiepingbouw komt vaker voor, maar het volledig optrekken van een toren in geklonken stalen kolommen en liggers kan als bijzonder en exceptioneel worden gezien.
De Nedinscofabriek is aan het einde van de Tweede Wereldoorlog ernstig beschadigd geraakt door een bombardement van de geallieerden. De beschadigingen in de constructie zijn geïnventariseerd en beoordeeld. Het bleek mogelijk, en daar is ook voor gekozen, de beschadigingen niet te herstellen en in het zicht te laten. Ze vertellen een stukje van de geschiedenis van het gebouw.
Op enkele punten is de constructie aangepast/versterkt. Om te bepalen of het constructiestaal lasbaar is, is een monster in het lab beproeft. Lassen bleek geen probleem te zijn. Verder is aandacht besteed aan de kleurstelling van de staalconstructies. Op basis van historisch kleurenonderzoek is opnieuw een kleurpallet samengesteld, waarbij vooral de oorspronkelijke, typische groene tinten van de lambriseringen en het staal in het oog springen.
Aan de functionele aspecten van de nieuwbouw is uiterste zorg besteed. Aan de constructieve opbouw wordt in het bijzonder een positieve monumentwaarde toegekend, omdat ook de functie van het complex kan worden afgelezen. De oorspronkelijke, functionalistische opzet van de periscooptoren is bij de herbestemming opnieuw tot uitdrukking gebracht; onder meer zijn de in der tijd verhoogde borstweringen verwijderd, zijn de tweeverdiepinghoge stalen laaddeuren teruggebracht en in openstaande positie gefixeerd.
