Estel Residence icoon van staalindustrie.
| Locatie | Barbarossastraat 55, Nijmegen |
|---|---|
| Opdracht | Fiduvast, Arnhem |
| Architectuur | Teake Bouma architectuur/stedenbouw, Delft |
| Constructief Ontwerp | Van der Vorm Engineering, Delft |
| Uitvoering | Wessels Zeist, Zeist |
Het monumentale Estelgebouw in Nijmegen (voormalig hoofdkantoor Royal Haskoning) is getransformeerd tot luxe koopappartementencomplex met 62 zeer diverse woningen. De bestaande kwaliteiten van het monumentale pand vormden de leidraad bij de herbestemming.
Het gebouw uit 1976 is ontworpen door Alexander Bodon voor de firma Estel: een fusie van Nederlandse Hoogovens en het Duitse Hoesch. Het gebouw is uniek door zijn verankering in het landschap door middel van tuinen, getrapte terrassen en doorzichten. Bovendien maken de expressieve staalconstructie en de gelaagde aluminium gevel het een bijzonder gebouw.
De transformatie tot woongebouw leverde interessante uitdagingen op. Het jonge monument is met veel respect benaderd. Tegelijkertijd moest het gebouw helderder en opener worden, de gebruiker meer zichtbaar, en het gebouw moest beter aansluiten op de dynamiek van de stad. Met ogenschijnlijk eenvoudige ingrepen en op subtiele wijze is het bestaande karakter van het gebouw behouden gebleven en zelfs versterkt.
Staal was het visitekaartje voor de staalproducerende opdrachtgever uit de jaren zeventig. Tijdens de transformatie is de staalconstructie gekoesterd en helder in het zicht gebleven. Deze hoofddraagconstructie was een innovatie binnen de Nederlandse bouw: een staalskelet, gecombineerd met stabiliteitskernen van gestort beton. Dit type constructie was destijds niet eerder vertoond, en het project won daardoor zowel de Nederlandse als de Europese Staalprijs.
Opvallende stalen paraplukolommen staan binnen en buiten op de begane grond. Deze bestaan uit ronde buiskolommen met vier consoles in een kruisvorm. De uiteinden ondersteunen de kolommenstructuur erboven. De parapluvormige staalkolommen zorgen voor een reductie van het aantal dragende constructiedelen, met als gevolg meer openheid en transparantie van de entreehal. Op de begane grond kijk je dwars door het gebouw heen over de Ooijpolder.
Voor de gevels wordt voor het eerst in Nederland een geïntegreerd gevelsysteem gebruikt. De stijlen van de kozijnen – stalen kokerprofielen – worden tevens benut voor transport van warm water voor het energiebesparend verwarmen van het kantoor.
De uitdaging voor de herbestemming lag in het behoud van de monumentale waarden in combinatie met het verlangde wooncomfort. Belangrijk doel was om het om het oorspronkelijke ontwerp van Alexander Bodon te respecteren. Voor het gebouw werd een gedetailleerd cultuurhistorisch transformatiekader vastgesteld dat als basis diende voor het ontwerp. In dit transformatiekader zijn kernkwaliteiten benoemd. Dit zijn onder andere de getrapte gebouwvorm, de bijzondere gelaagde gevel en de transparantie van de publieke ruimten met de bijzondere staalconstructies en het vaste bouwstramien. Ontwerpbeslissingen werden met veel respect voor dit jonge document genomen in lijn met het oorspronkelijke ontwerp.
Het lag voor de hand om deze bijzondere stalen draagstructuur te koesteren en zoveel mogelijk zichtbaar te houden, al waren er uitdagingen op gebied van brandveiligheid. Zo werd met droogijsstralen de oorspronkelijke brandwerende coating verwijderd van de parapluvormige staalkolommen en werden deze opnieuw gecoat met een hedendaagse brandwerende coating.
Beeldbepalend aan de buitenkant van het gebouw is en was de gelaagde vliesgevel. Het bronskleurige spiegelglas werd vervangen door zorgvuldig gekozen neutraal zonwerend glas. Daarbij was de uitdaging de gevel te moderniseren met behoud van het bestaande karakter. Bij het oorspronkelijke gevelontwerp werd voor het eerst in Nederland een geïntegreerd gevelsysteem gebruikt. De stijlen van de kozijnen – stalen kokerprofielen – werden tevens benut voor transport van warm water voor het energiebesparend verwarmen van het kantoor. Dit systeem is behouden en nieuwe vliesgevels zijn gemonteerd op de bestaande stalen gevelkolommen. Bij de aansluiting van het kozijn op de kolom is een speciaal ontwikkeld rubberprofiel toegepast.
Nieuwe ruime toegangsdeuren zijn gemaakt tot de balkons en terrassen. Er is bewust gekozen voor draaiende dubbele deuren en geen schuifpuien om de vlakheid van de gevel te behouden. De maatvoering van deuren en ramen moest in het bouwstramien passen en hun positie zijn ten opzichte van elkaar uitgelijnd ten behoeve van een rustig gevelbeeld.
De oorspronkelijke stalen borstweringscassettes zijn in de langsgevels weer teruggeplaatst, gecoat in de originele kleur en voorzien van nieuwe isolatie. In de kopgevels zijn de cassettes vanwege de transparantie en het zicht op de terrassen vervangen door glazen panelen.
Deze transformatie is een combinatie geweest van nieuwe toevoegingen en gebruik maken van bestaande elementen. Nieuwe toevoegingen zijn vooral ingezet om het gebouw up to date te maken en het een opfrisbeurt te geven. Bestaande onderdelen die een belangrijk onderdeel vormden van de bijzondere karakteristiek van het gebouw werden vooral gekoesterd. Deze weging van vervangen en behoud werd zelfs tijdens de uitvoering gevoerd. Een mooi voorbeeld zijn de plantenbakken aan de buitenzijde van het gebouw. Tijdens de uitvoering werd op één van de plantenbakken een bedrijfsplaquette ontdekt van de firma die destijds de bakken had gemaakt. Dezelfde firma heeft uiteindelijk de polyester plantenbakken gerestaureerd.
De uitdaging voor de herbestemming lag in het behoud van de monumentale waarden in combinatie met een hoog wooncomfort. Er is gestreefd naar nieuwbouwkwaliteit. Comfortabel en luxe wonen betekende veel aandacht voor bouwfysische aspecten zoals geluidsoverdracht en binnenklimaat. De bestaande dekvloeren zijn verwijderd en vervangen met nieuwe zwevende dekvloeren die tussen de woningscheidende wanden zijn aangebracht. De binnenwanden van de woningen zijn vervolgens op de dekvloer geplaatst. De woningscheidende wanden zijn uitgevoerd als dubbele metal stud wanden van 30 cm dik en de binnenwanden zijn van 100 mm dik metal stud. Dit is allemaal gedaan om contactgeluid tussen de appartementen te voorkomen.
De nieuwe vliesgevels zijn opnieuw geïsoleerd en voorzien van HR++ zonwerend glas. De bestaande puiverwarming maakt nu deel uit van een nieuw klimaatsysteem. Dit systeem voorziet onder meer in ventilatie met warmteterugwinning, lage-temperatuur vloerverwarming en hoge-temperatuur vloerkoeling die vanuit de WKO in het souterrain worden gevoed.
Een nieuw klimaatsysteem betekende ook dat er ruimte vrijkwam in de kruin van het gebouw. De oorspronkelijke ‘installatiedoos’ is getransformeerd naar een royaal penthouse. Oorspronkelijk waren de gevels van de dakopbouw gesloten. Uitgangspunt was om een nieuwe gevel te maken die solide en technisch oogt, maar wel transparant is van binnen naar buiten. Er is gekozen voor metalen lamellen met een kantig profiel dat aansluit op het beeld van het gebouw. Een nieuwe kroon met een chiquer en spannender aanzien.
