Het Eemhuis huisvest vier culturele instellingen. Een hybride constructie met vakwerken en doos-in-doos-constructies zorgt voor transparante splitsing van de combinatie.
| Locatie | Eemplein 73, 3812 EA, Amersfoort |
|---|---|
| Opdracht | Gemeente Amersfoort, Amersfoort |
| Architectuur | Neutelings Riedijk Architecten, Rotterdam |
| Constructief Ontwerp | ABT, Delft |
| Uitvoering | Dura Vermeer Bouw Hengelo, Hengelo |
| Staalconstructie | GS Staalwerken Rheden, Rheden |
Op het Eemplein in Amersfoort is een tweede stadshart verrezen met een hogeschool, bioscoop, woningen, winkels, horeca en kantoren. Eind vorig jaar is, als voorlopig sluitstuk van het gebied, het culturele centrum ‘Eemhuis’ opgeleverd dat vier belangrijke Amersfoortse culturele instellingen huisvest: Kunsthal KAdE, met tentoonstellingszalen en kabinetten, café, auditorium en winkel, Bibliotheek Eemland, Archief Eemland en Scholen in de Kunst.
Het gebouw (bijna 16.000 m2) is een verticale stapeling van de deze programma’s en deels gebouwd op een parkeerkelder met 375 parkeerplekken. Tijdens de bouw van het Eemhuis werd besloten om in het gebouw Kunsthal KAdE te huisvesten, ten koste van het poppodium.
De basis van het gebouw wordt gevormd door de plint van metselwerk. Daarboven staan grote kolommen met metaal beklede kolommen, met daartussen beglazing. De vierde verdieping heeft een metalen bekleding van 24.000 kleine en grote bollen.
Op de begane grond bevinden zich vanaf het plein twee ingangen. Eén van de ingangen leidt naar kunsthal KAdE, deels gelegen in de kelder, op de begane grond en de eerste verdieping. Via de andere ingang vanaf het plein kunnen de bibliotheek (begane grond t/m tweede verdieping), het archief (derde verdieping) en de Scholen in de Kunst (vierde verdieping) worden bereikt.
Achter de metselwerk plint van het gebouw, en deels achter de erboven gelegen glazen gevel, verrijst vanaf de begane grond tot en met de tweede verdieping een stapsgewijs oplopende, terrasvormige podiumvloer, waarop een deel van de bibliotheek is gehuisvest. Op de derde verdieping, in het hart van het gebouw, ‘hangt’ het Archief Eemland boven de bibliotheek. Het Archief beschikt over ±7 km aan archiefruimte, verpakt in een 120 minuten brandwerende schil.
De bovenste verdieping bestaat uit drie metalen volumes, die elk hun eigen onderdeel van Scholen in de Kunst huisvesten. Het trio is onderling verbonden door centrale overdekte schoolpleinen, grenzend aan een dakterras.
Vanwege de bouwkundige indeling hebben de onderste verdiepingen een constructief stramien in de lengterichting van het gebouw. Op de beide koppen van het gebouw, naast de belendingen, staan in de middenzone betonnen stabiliteitskernen met liften, trappenhuizen en schachten. De drie bouwvolumes van de Scholen in de Kunst op de vierde verdieping lopen haaks over de onderbouw en kragen uit over de voor- en achtergevel. Tussen de drie volumes bevinden zich algemene ruimten, met aan de pleinzijde buitenterrassen.
De wanden van de bouwvolumes bestaan uit verdiepinghoge vakwerken van voor naar achter, die worden ondersteund door prefab kolommen en wandelementen en samengestelde stalen gevelkolommen voor en achter. Hierdoor ontstaat een constructie waarvan de maatvoering overeenkomen met die van de parkeergarage.
Tussen de onderregels van de vakwerken overspannen kanaalplaten in de langsrichting van het gebouw. Op de bovenregels van de vakwerken is een dak met houten sheds in stalen frames voor daglichttoetreding aangebracht. Centraal op het gebouw staat een lichte stalen dakopbouw met installaties.
Door de vakwerken is het mogelijk om een relatief lichte constructie te realiseren waardoor de lasten op de onderbouw beperkt zijn. Aan de pleinzijde wordt de fundering gevormd door een parkeergarage. Het ontwerp is zoveel mogelijk afgestemd met de bij de ontwikkeling van de parkeergarage betrokken partijen. Beperking van de lasten was daarbij van belang.
De stalen kolommen die de vakwerken ondersteunen zijn gevuld met beton als brandwerende maatregel.
In de prefab betonvloeren zijn plaatselijk stalen liggers gebruikte ter versteviging. Dit geldt ook voor de podiumvloer in de grote leeszaal. Extra trappen en een lift in de KAdE-zalen zijn vanwege het lage gewicht in staal uitgevoerd. Aan de pleinzijde bevindt zich een uit de gevel uitkragende, met baksteen beklede erker.
De stalen vakwerken van de Scholen in de Kunst zijn geïntegreerd in de gevels en bouwkundige scheidingswanden, waardoor aan het spant relatief eenvoudig de benodigde brandwerende bescherming kan worden geboden.
Bij de hoekkozijnen op de vierde verdieping is het stalen skelet van het gebouw zichtbaar. In het gebouw komen verschillende lange hellingbanen voor met stalen liggers.
De buitengevel bestaat deels uit een metalen bollenbekleding, waarin ook de verlichting is opgenomen. In de grote leeszaal van de bibliotheek is dit tevens als plafond toegepast, met de sprinkler geïntegreerd.
Voor de schijfwerking van het dak waren in verband met de sheddaken (en esthetische eisen) geen windverbanden mogelijk. De sheds zijn geconstrueerd uit hout in stalen frames en verzorgen, rekening houdend met krimp en kruip alleen hun eigen vormvastheid. De vakwerkliggers werken samen met de dakliggers en vormen stijve portalen die de horizontale belastingen naar de vierde verdieping afdragen. Hiertoe zijn de bovenregels van de vakwerken een kwartslag gedraaid. De HE-profielen zijn liggend toegepast, zodat ze horizontaal voldoende stijf zijn. De detaillering van de verbindingen in de vakwerken is hierop aangepast.
De uitkragende erker aan de pleinzijde wordt in evenwicht gehouden doordat kolommen afgesteund worden tegen de bovengelegen betonvloer. Hiermee ontstond de gewenste ontwerpvrijheid met vrij uitzicht.
De staalconstructie zorgt voor veel lichtinval. De vakwerkspanten zorgen op hun beurt voor grote kolomvrije ruimten, hetgeen een grote flexibiliteit geeft voor het gebouw en de inrichting, voor nu en in de toekomst.
De stalen trappen in de zalen van KAdE en de bibliotheek zijn voorzien van gevouwen stalen treden met een eikenhouten afwerking.
Tijdens de bouw is besloten het Poppodium te vervangen door de KAdE (kunsthal). Omdat de fundering al gemaakt was, waren er strikte constructieve randvoorwaarden voor het constructief ontwerp. Belastingen en de wijze van afdracht waren min of meer gedefinieerd. Om voldoende tentoonstellingsvloer te realiseren, moesten er extra vloeren met trappen komen. Dit is opgelost met prefab voorgespannen vloeren, in combinatie met stalen liggers en trappen. Voor een extra lift met publiekstrappen in de grote KAdE-zaal is een complexe staalconstructie ontworpen, die vrijhangend boven de bestaande keldervloer naar het hoofdstramien afdraagt.
De staalconstructie is gemonteerd met spanten van 6 meter breed, in één stuk aangevoerd en gemonteerd.
De verschillende functies moeten tegelijkertijd kunnen opereren zonder overlast van en voor elkaar. Dit leverde een zeer uitdagend ontwerpproces op, waarbij regelmatig moest worden teruggevallen op speciale technieken. Zo is niet alleen de geluidseis tussen twee naast elkaar gelegen muziekoefenruimten in de muziekschool van groot belang, maar vanzelfsprekend ook de eis naar de eronder gelegen bibliotheek. Hiervoor zijn bijvoorbeeld diverse typen doos-in-doos-constructies toegepast.
