NB: in bold de verschillende delen van het ontwerp benadrukt; in italic verwijzingen naar foto's en tekening aangegeven
Op het Oosterdokseiland in Amsterdam is op de laatste beschikbare kavel het nieuwe hoofdkantoor van Booking.com gerealiseerd. Tegelijkertijd zijn er 41 luxe appartementen gebouwd, is de tweelaagse, ondergrondse parkeergarage met 350 parkeerplaatsen uitgebreid en zijn op de begane grond voor publiek toegankelijke ruimtes gecreëerd. In totaal omvat het project ca. 103.500 m2 bvo.
Overzichtsplattegrond met bouwdelen
Deze omschrijving is gericht op het kantoorgedeelte van het project.
In het westelijke deel is over de volledige gebouwhoogte een relatief eenvoudige basisconstructie toegepast: betonkolommen in een 8,40 meter stramien, geïntegreerde stalen liggers en een hoge staalplaatbetonvloer. In het noordelijke en zuidelijke deel is dit constructieprincipe alleen boven de 4e verdieping toegepast. Het architectonische ontwerp vroeg vooral om complexe constructieve oplossingen in het gebied van de begane grond tot en met niveau 4. Het noordelijke en het zuidelijke deel zijn daarbij wezenlijk verschillend.
Basisconstructieprincipe
Noordelijk bouwdeel: de constructie van de 4e verdieping overkluist de Oosterdoksstraat met een overspanning van ca. 16,10 meter. In de noordoosthoek van het gebouw is een overstek van ca. 23 meter gemaakt dat de bovenliggende zeven bouwlagen ondersteunt. Om de rijbaan te overkluizen zijn in noord-zuidrichting onder de vierde verdiepingsvloer gelaste plaatliggers (in hoogte variërend van 1.300 mm tot 2.180 mm) aangebracht die als staalbetonligger samenwerken met de massieve betonvloer van de 4e verdieping. Aan één zijde worden deze plaatliggers ondersteund door staalbetonkolommen (vierkant 600 mm). Aan de andere zijde door een onderslagligger die wordt gedragen door tien schuin geplaatste kolommen (“W-kolommen”).
3D model noordelijk bouwdeel nivo 0-4, foto van W-kolommen, werkplaatstekening W-kolom
Ter plaatse van het overstek wordt de onderslagligger het zwaarst belast en is de zwaarste liggerdoorsnede toegepast. Er is gekozen voor een gelaste, stalen kokerligger, toegepast met een breedte van 2.500 mm, een gemiddelde hoogte van 2.450 mm en 100 mm dikte. Om de staalconstructie boven de Oosterdoksstraat veilig te kunnen monteren is een tijdelijke constructie gebouwd: de MoHuCo (Montage Hulp Constructie). Op deze hulpconstructie zijn de elementen van de staalconstructie van de vierde verdieping geplaatst om daarna te worden samengesteld tot de volledige staalconstructie. In het afbouwstadium is de MoHuCo gebruikt als werkplatform van waaraf het bouwkundige plafond aan de onderzijde van de vierde verdieping is aangebracht. De kokerligger is in delen – in lengte variërend van 3,5 m tot 10,0 m met een gewicht van de complete liggerdoorsnede 6.700 kg/m – op het tijdelijke werkplateau geplaatst. Op het werkplateau is een hulpconstructie inclusief rails en wissels aangebracht, waarmee de delen op de juiste positie konden worden gebracht, met vijzels op de juiste hoogte gesteld en onderling afgelast.
Foto van MoHuCo in aanbouw, foto MoHuCo gereed met rails, wissels en element
De W-kolommen waarvan de lengte varieert van 15,9 m tot 20,2 m zijn samengesteld uit platen in S355 en S460 in plaatdikten tot 100 mm. Ze hebben een kokervormige doorsnede met gewicht oplopend tot 4.250 kg/m. De 60 minuten brandwerendheid van de staaldoorsnede is gerealiseerd door deze met beton te omstorten. Om geen bekisting op het werk te hoeven maken is een stalen bekleding aan de stalen kolomdoorsnede toegevoegd, die als verloren bekisting diende.
De kolommen tussen de 4e en de 5e verdieping zijn, in het gebied waar de grote vervormingen van het overstek optreden (tot ca. 215 mm), net boven de vloer van de 4e verdieping voorzien van vijzels. Door het toepassen van vijzels zijn alle vloeren boven niveau 4 bij de oplevering horizontaal en kon de glasgevel probleemloos worden gemonteerd.
Foto vijzelvoorziening kolommen
Zuidelijke bouwdeel
Op niveau 4 is een tafelconstructie (een raster van HEB800 en dubbele HEM1000 profielen) toegepast. Hiermee wordt de belasting uit de tweeënveertig kolommen in de bovenbouw verdeeld over de zes twee dimensionale en drie driedimensionale ruimtelijke kolommen die de tafelconstructie ondersteunen.
Foto van tafelconstructie, foto entree met boomkolommen, werkplaatstekening boomkolom
De 'boomkolommen' beginnen op de begane grondvloer als één stam en vertakken naar boven toe. Bij de vertakpunten wordt, naar boven toe, ook de doorsnede van de 'takken' kleiner. De takken van de ruimtelijke kolommen ondersteunen niet alleen de vierde verdieping, maar ook de vloeren van de eerste, tweede en derde verdieping. Het ontwerp van de boomkolommen laat knikpunten zien die niet corresponderen met het niveau van de aansluitende vloeren. Daardoor ontstaan in de kolomdoorsnedes significante buigende momenten. De beperkte beschikbare doorsnede heeft geresulteerd in een ongebruikelijke kolomdoorsnede: uit dikke staalplaten (in S355 en S460) is een min of meer rechthoekige, massieve staaldoorsnede ontstaan, die, net als bij de W-kolommen aan de noordzijde, is omstort met beton en is voorzien van een stalen mantel als verloren bekisting om de complexe uitwendige vorm te verkrijgen. Door de complexe, ruimtelijke vorm van de 'boomkolommen' was het niet mogelijk om deze als één element naar de bouwplaats te vervoeren. De grootte van de belastingen en de beperkte afmetingen van de doorsnede maakten geboute verbindingen niet mogelijk. Alle kolomdelingen zijn in het werk volledig afgelast.
Foto lassen aan de kolomdeling
Bijzondere elementen
Oostgevel
In een deel van de oostgevel zijn boven de 2e verdieping schuin geplaatste, dragende gevelstijlen toegepast waar de bouwkundige gevel direct tegenaan is bevestigd. De gevelstijlen zijn dragend uitgevoerd vanwege de onregelmatige bouwkundige indeling in dit gebied: de vloerlijn ligt op alle verdiepingen op een andere positie en toevoegen van inpandige kolommen op constructief gezien logische posities was daardoor onmogelijk. Dit heeft geleid tot in het werk gestorte vloervelden versterkt met geïntegreerde stalen liggers. Omdat de gevelstijlen zowel in aanzicht als in doorsnede niet verticaal doorlopen, heeft de vloerconstructie niet alleen de functie om de specifieke vloer te ondersteunen, maar moet deze ook in staat zijn de belasting, die vanuit de bovenliggende vloeren aangrijpt, te verdelen naar de onderliggende gevelstijlen.
Foto oostgevel, tekening deel staalconstructie oostgevel
Atria
In het ontwerp zijn twee atria opgenomen: het grote, noordelijke atrium van 48x26 m en het kleinere, zuidelijke atrium van 19x22 m. Gelaste stalen liggers (max. overspanning 24,90 meter) met een hart-op-hart afstand van 4,80 m ondersteunen het glazen dak. Voor de dwarsdoorsnede is als basis een kokervormige doorsnede aangehouden. Het T-vormige deel aan de bovenzijde van de doorsnede en de uitstekende verticale platen aan de onderzijde zijn geïntroduceerd om bouwkundige en installatietechnische voorzieningen (zoals sprinklerleidingen) zo veel mogelijk aan het oog te onttrekken.
Foto noordelijk atrium met loopbrug, 3D model loopbrug noordelijk atrium, tekening loopbrug noordelijk atrium
Loopbrug
In het noordelijke atrium is een stalen kokervormige loopbrug met een overspanning van 37,6 m aanwezig. Deze verbindt niveau 5 aan de zuidzijde met niveau 6 aan de noordzijde van het noordelijke atrium De constructiehoogte is vanwege architectonische wensen beperkt en bedraagt in het midden van overspanning slechts 1.200 mm (dus een van slankheid 1/30!) en ter plaatse van de aansluiting op vloeren niveau 5 en 6 maar 450 mm. Om hinderlijke trillingen te voorkomen is het ontwerp opgezet op basis van de richtlijnen van het Franse Sétra en het onderzoeksproject HIVOSS. Dit leidde uiteindelijk tot een constructie met een berekende eerste eigenfrequentie van 1,25 Hz en 2.350 kg/mballast in de cellen van de kokervormige doorsnede. Gekozen is voor ballast in de vorm van los stalen restmateriaal (ponsdoppen).
Samengevat: het project Booking.com is niet alleen door de omvang bijzonder. Grote overspanningen en uitkragingen maakten toepassen van een staalconstructie de logische keuze. Desondanks vormden het ontwerp, planning en uitvoering een extreme uitdaging. Het resultaat mag er zijn!
Foto zuidgevel, foto van zuidoosten
